Gelders kantoorgebouw circulair gesloopt

De provincie Gelderland brengt de circulaire economie in praktijk door het overjarige kantoorgebouw Prinsenhof in Arnhem stukje bij beetje te slopen. Oude betonnen vloer- en gevelplaten belanden straks in een sporthal en in een circulair kenniscentrum.

Dezelfde type hokjes

Het voormalige provinciekantoor wordt circulair gesloopt. Het negen verdiepingen tellende kantoorgebouw, in 1987 opgetrokken uit betonnen gevel-elementen en vloerplaten, is er ideaal voor, vertelt Maik Knuiman. ‘Alle verdiepingen zijn gelijk, allemaal dezelfde type hokjes, dezelfde wanden, dezelfde vloeren. Een mooi gebouw om te hergebruiken’, aldus de transitiemanager circulaire economie en contractmanager voor dit sloopproject. Stuk voor stuk worden de vloerplaten losgezaagd en er uitgetild, waarna ze op transport gaan naar een tijdelijke opslag.

Onontgonnen terrein

Hoe vlieg je zoiets aan? Dat een traditionele aanbesteding niet zou werken, was bij voorbaat duidelijk. Daarvoor is circulaire sloop te zeer onontgonnen terrein. ‘Zoiets bedenk je niet zelf in een hokje hier in de provincie’, weet Knuiman. ‘Dus hebben we allerlei partijen uitgenodigd: hoe kijken jullie hiernaar? Ontwerpers, financiers, slopers, aannemers, ontwikkelaars – de hele keten die je nodig hebt om meer hergebruik te krijgen. Daar kwamen we een aantal hobbels tegen. Een daarvan was: leuk dat jullie een oud brongebouw hebben dat je kunt delven, maar als je dat hoogwaardig op productniveau wilt hergebruiken, heb je we een doelgebouw nodig. Daar zijn we naar op zoek gegaan.’

Verbeeldingskracht

De provincie liet alle producten en materialen die het gebouw bevatte inventariseren. 'Maar in eerste instantie ging helemaal niet leven. Ik kreeg het verhaal niet over de bühne’, vertelt Knuiman. En dus liet hij een architect schetsontwerpen maken van gebouwen waarin de betonnen vloer- en gevelelementen van Prinsenhof werden toegepast. ‘Je hebt verbeeldingskracht nodig, een verhaal dat gaat leven.’

Niet hoogwaardig genoeg

Een woningcorporatie leek toe te happen. Knuiman: ‘Zij wilden appartementen gaan bouwen, waren net in de aanbesteding en hebben opdrachtnemers nog net meegegeven: kunnen jullie iets met die materialen van de provincie?’ De woningcorporaties had het ‘prima uitgevraagd’, vindt Knuiman. ‘Ze hadden twee aannemers die op hun opdracht inschreven. De ene legde de vloerplaten naast de woningen om te gebruiken als verharding. De andere had het netjes verwerkt.’ De corporatie koos uiteindelijk voor de aannemer die het als verharding wilde gebruiken. ‘Dat vonden wij niet hoogwaardig genoeg. Zo zijn we er nog een paar keer tegenaan gelopen.'

Spandoek

Uiteindelijk meldde de gemeente Arnhem zich. Die wil duizend vierkante meter betonnen vloerplaat in een nieuw te bouwen sporthal toepassen. ‘De constructeur wordt dan vrij onrustig’, schetst Knuiman de daaropvolgende stap. ‘Die denkt: “Krijg ik dit oude spul!” We liepen tegen allerlei praktische vraagstukken aan. Eentje was: hoe krijg je een bouwvergunning met een oude vloer? We hebben de betonleverancier van 1987, Dycore, opgezocht. Die heeft meegeholpen om naar dit soort vraagstukken te kijken.’

Protocol

De vraag was onder welke omstandigheden oude vloerplaten herbruikbaar zijn. De provincie heeft met SKG-IKOB, een certificerende instantie, en het Rijksvastgoedbedrijf een protocol opgesteld om tot productgarantie te komen. ‘Ook als een standaard die anderen kunnen gebruiken. We zijn dat protocol aan het testen. We hebben met duizend vierkante meter vloer geoefend.’

Verticaal systeem

Met dit soort extra werk met een onzekere uitkomst lijkt circulair slopen vooral een sprong in het diepe. ‘Het is maar goed dat we niet alles aan de voorkant bedacht hadden’, beaamt Knuiman. ‘Wat ik een belangrijke les vind is: de bouwketen is verticaal georganiseerd. Een opdrachtgever bepaalt wat een opdrachtnemer moet doen, een opdrachtnemer stuurt zijn leveranciers aan et cetera. Daar zitten nog ontwerpers en bevoegd gezag tussen.’ Het lukt volgens hem niet om zo’n ingewikkeld proces als circulair slopen in zo’n verticaal systeem te wringen. ‘We hebben dit veel meer horizontaal, gelijkwaardig geregeld. We hebben een samenwerkingsovereenkomst met verschillende partijen gesloten die uitgaat van ambities en intenties.’

Best wel snel

Is de provincie met deze aanpak uiteindelijk niet een stuk duurder uit dan met een traditionele sloop? ‘Ja en nee’, antwoordt Knuiman. ‘Bij de ouderwetse manier rijdt er een Bobcat door het gebouw heen die al het materiaal in één keer naar beneden schuift. Dan ligt het daar op een hoop en wordt het daar uit elkaar gehaald. Dan worden de materialen alsnog gescheiden, vaak voor laagwaardige recycling.’ De huidige aanpak is zorgvuldiger ‘en gaat ook best wel snel. Omdat het allemaal netjes gescheiden blijft.’ Zo ziet alle elektra die boven het plafond heeft gezeten er na 35 jaar nog als nieuw uit. De elektradozen worden losgeknipt van de kabels. De dozen gaan vervolgens naar de sociale werkplaats toe. ‘Daar schroeven ze kabelresten los, dan gaan de elektradozen in een nieuw doosje en worden ze hergebruikt.’

Grondstofprijzen

‘Eerlijk is eerlijk: als we gewoon de sloopkogel er tegenaan hadden gegooid, was het goedkoper geweest’, zegt gedeputeerde Jan Markink (VVD) in zijn werkkamer. ‘Het is nu iets duurder, maar als je ziet wat de grondstofprijzen aan het doen zijn’, relativeert hij, ‘dan zou het best kunnen zijn dat dat verschil heel snel ingelopen wordt.’ ‘Wat ik moeilijk vind’, zegt transitiemanager Knuiman, ‘die kosten kun je wel vergelijken. Maar dan vergelijk je het met een heel efficiënt systeem, terwijl hier de efficiëntie nog gezocht moet worden.’