Gemeenten en provincies botsen over macht

Tussen de koepels voor gemeenten (VNG) en provincies (IPO) is onenigheid ontstaan over de mogelijkheid van provincies om lagere overheden hun wil op te leggen. In de Omgevingswet komt daarvoor alsnog een ‘interventie-instrument’, meldt het IPO verheugd. ‘Dit komt als een duveltje uit een doosje’, reageert de VNG.

Verantwoordelijkheid voor ruimtelijke ordening

De nieuwe Omgevingswet geeft provincies de verantwoordelijkheid voor ruimtelijke ordening. ‘Om die eigen verantwoordelijkheden in het ruimtelijke domein waar te maken horen provincies te beschikken over sturingsmogelijkheden en doorzettingskracht. Provincies zijn daarom verheugd dat de minister besloten heeft tot het behoud van een provinciaal interventie-instrument in de Omgevingswet’, zo meldt het IPO. Eerder noemde de provinciekoepel het ontbreken van dit instrument een ‘zware eis’.

Niets over machtsverdeling in toetsversie Omgevingswet

In de toetsversie van de wet, die op dit moment aan VNG, IPO en andere instanties is toegestuurd, staat over deze machtsverdeling niets opgenomen. Minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) wilde daar haar vingers niet aan branden en gaf provincies en gemeenten de opdracht hier samen afspraken over te maken.

VNG afwezig bij overleg

Dat bleek lastig. Een werkwijze door middel van interbestuurlijk toezicht (met provinciaal verzoek tot schorsing en vernietiging van een gemeentelijk besluit door de Kroon) is door de provincies afgewezen. Volgens IPO-woordvoerder Sander Hage wilde de VNG niet praten over andere varianten die op tafel lagen. ‘Voor het laatste Bestuurlijk Overleg tussen het ministerie, IPO en VNG heeft de VNG zich afgemeld. Het IPO en I&M zaten toen alleen aan tafel en zij waren het erover eens dat een interventie-instrument in welke vorm dan ook nodig is.’

Voorspelbaar en terughoudend

De drie partijen gaan nog met elkaar bespreken hoe dat instrument eruit komt te zijn en wanneer het kan worden ingezet. Voorspelbaarheid en terughoudendheid zijn in elk geval twee voorwaarden waar het aan moet voldoen, zegt Hage. ‘Gemeenten en waterschappen moeten kunnen voorzien wanneer de provincie haar doorzettingskracht zal gebruiken en provincies moeten dat niet voortdurend doen. Het is een stok achter de deur, het is goed dat dit provinciaal interventie-instrument behouden blijft.’

Duveltje uit een doosje

Bij de VNG klinken heel andere geluiden. De gemeenten waren juist blij dat in de provinciale doorzettingsmacht niet was opgenomen in toetsversie van de wet. ‘Nu komt die als een duveltje uit een doosje’, zegt woordvoerster Liane ter Maat. De reactieve aanwijzingsbevoegdheid moet worden geschrapt, stelt de VNG in haar reactie op de concept-Omgevingswet.

Niet duidelijk waar gemeenten aan toe zijn

‘De provincie kan met de reactieve aanwijzing gedetailleerde regels opleggen aan gemeenten. Dat is een slechte zaak, omdat zonder afbakening van de reikwijdte van dit instrument niet duidelijk is waar gemeenten aan toe zijn. Dit belemmert gebiedsontwikkeling’, aldus de VNG. De reactieve aanwijzing druist bovendien in tegen de uitgangspunten van de nieuwe Wet revitalisering generiek toezicht. De VNG was inderdaad niet aanwezig bij het laatste Bestuurlijk Overleg, maar vindt dat niet over de hoofden van gemeenten heen kan worden besloten over deze kwestie, zegt Ter Maat. ‘Dit gaat wel over gemeenten. Wij zijn niet blij als dit instrument blijft staan. We moeten hierover verder in gesprek.’