VNG: betrek gemeenten bij uitwerking toeslagenstelsel

Gemeenten krijgen waarschijnlijk een belangrijkere rol in het nieuwe belastingstelsel – decentralisatie van toeslagen naar gemeenten is een mogelijkheid – dus werken ze graag mee aan het ontwerpen ervan. In een position paper stellen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Divosa dat het belangrijk is dat gemeenten partner zijn bij de verbetering van het toeslagenstelsel.

Als partner

Het rijk is op zoek naar alternatieven voor het huidige toeslagenstelsel omdat dat geplaagd wordt door complicaties. Omdat het waarschijnlijk is dat gemeenten bij een alternatief een grotere rol zullen krijgen, schrijven de VNG en Divosa, ‘werken we graag als partner mee aan de nadere uitwerking’.  

Financiële onzekerheid

‘Als gemeenten zijn we in belangrijke mate verantwoorde­lijk voor de ondersteuning van kwetsbare inwoners en kunnen we de impact van beleid voor onze inwoners goed inschatten.’ Terwijl een grote groep inwoners afhankelijk is van het toeslagenstelsel, kan het extra financiële onzekerheid creëren waar het eigenlijk steun moet geven. ‘Gemeenten zien de gevolgen dagelijks in de praktijk.’

Op korte termijn

De VNG en Divosa schatten in dat toeslagen in ongeveer de helft van de schuldensituaties een rol hebben gespeeld bij het creëren van financiële problemen. Het kabinet wil een brede stelselwijziging en dat duurt jaren, maar gemeenten willen al betrokken worden bij het proces om op de korte termijn tot verbeteringen te komen. ‘In de kabinetsreactie blijft dat nog wat onderbelicht, maar wij zien een aantal verbeteringen die bij wijze van spreken morgen al ingevoerd kunnen worden.’

Mogelijkheden

Eén mogelijkheid is dat mensen wier inkomen recent is gedaald, zich bij de gemeente melden en dat de gemeente dan in staat kan worden gesteld om inkomensgegevens te leveren aan de Belastingdienst, waarna de afdeling Toeslagen dan de juiste hoogte van het uit te keren bedrag bepaalt. Een andere mogelijkheid is dat het systeem van kinderopvang ‘met relatief bescheiden ingrepen omgebouwd zou kunnen worden tot een syste­matiek van eigen bijdragen.’

Groeiende complexiteit

In de tekst wordt geregeld verwezen naar een rapport van het interdepartementale onderzoek IBO Toeslagen. Dat concludeerde dat ‘de geconstateerde problemen als gevolg van de (gegroeide) complexiteit niet binnen de kaders van het huidige stelsel kunnen worden opgelost’ en draagt een reeks mogelijke hervormingen aan.

Ingrijpende decentralisatie

Een van de mogelijkheden is ‘decentralisatie van toeslagen naar gemeenten’, een ‘zeer ingrijpende decentralisatie’. De conclusie die zelf getrokken wordt is dat de rijksoverheid hiermee het primaat verliest over het inkomensbeleid en het arbeidsmarktbeleid. Beleid zou wel meer toegesneden kunnen worden op lokale omstandigheden en voorkeuren en gemeenten zouden de inwoners waar ze goed zicht op hebben meer op maat kunnen ondersteunen.