Peil kwijtschelding belasting waterschappen stijgt

Snellere toename dan gerealiseerde belastingopbrengst  

‘Wij merken nog helemaal niets van verbetering. Wij hebben juist meer kwijtscheldingverzoeken’, zegt Ron Dijkmans van waterschap De Dommel. De Dommel werkt vanaf 2016 met nieuwe software, waardoor gegevens ouder dan 2016 niet direct beschikbaar zijn, maar aan Binnenlands Bestuur vertelde het waterschap dat het kwijtgescholden bedrag in het jaar daarop steeg van 600 naar 700 duizend euro. Een laag bedrag – te verklaren omdat De Dommel werkt met een lager kwijtscheldingspercentage waardoor mensen pas in aanmerking komen als ze minder dan 95 procent van de bijstandsnorm verdienen – maar relatief is dat een grote stijging. Hoe die stijging te verklaren is, weet Dijkmans niet. ‘Er zijn meer automatische kwijtscheldingen, maar dat verklaart niet alles.’

Ook landelijk is er een stijging te zien. Alle waterschappen bij elkaar zagen de kwijtschelding sinds 2011 relatief sneller stijgen dan de gerealiseerde belastingopbrengst. Toenemende kwijtschelding is vooral slecht nieuws voor de overige inwoners, want waterschappen en hoogheemraadschappen verdelen de kosten over hen. Voor de waterschappen blijft de opbrengst dus hetzelfde.

Aanzienlijke daling
‘Wij vonden dat het kwijtgescholden bedrag voor de zuiveringsheffing gigantisch opliep’, zegt secretaris Piet Boesberg van Schieland en de Krimpenerwaard. ‘En vanuit het bestuur is de gedachte: iedereen gebruikt water en moet daarvoor betalen. Dus besloten we kwijtschelding voor de zuiveringsheffing per 2017 af te schaffen.’ Het hoogheemraadschap had in 2015 in verhouding de grootste hoeveelheid huishoudens met kwijtscheldingen: 12 procent. De verwachting is dat de afschaffing in 2018 een aanzienlijke daling van dat percentage oplevert.

De afschaffing van de zuiveringsheffing leidde alvast tot wat onverwacht positief nieuws voor het hoogheemraadschap. ‘De verwachting was dat veel heffingen oninbaar zouden zijn, zo rond de 20 procent. Dat was in 2017 uiteindelijk 5 procent.’ Hopelijk omdat mensen toch wel zonder kwijtscheldingen konden.

Ook Delfland besloot de kwijtschelding van zuiveringsheffing af te schaffen. In 2016 werd maximaal 50 procent kwijtschelding voor de zuiveringsheffing verleend en sinds 2017 is kwijtschelding voor de zuiveringsheffing niet meer mogelijk. Dat is terug te zien in de bedragen: in 2015 werd er voor bijna 17 miljoen euro kwijtgescholden, in 2017 ongeveer 6,6 miljoen euro. Het waterschap voegt het geld dat deze maatregel oplevert toe aan een ‘reserve tariefdemping zuivering’. Deze reserve is ‘bedoeld voor een toekomstige demping van de tariefstijging en zal naar verwachting worden benut in 2019, wanneer de effecten van de afschaffing van de kwijtschelding voor de zuiveringsheffing bekend zijn.’

Nu Delfland is gekelderd, is Amstel, Gooi en Vecht wat betreft het percentage kwijtscheldingen de onbetwiste koploper. ‘Ons waterschap heeft een vrij ruim kwijtscheldingsbeleid’, laat communicatieadviseur Simone Berkhout weten. Dat beleid gaat nog ruimer worden: vanaf 1 januari 2019 kunnen ook zzp’ers kwijtschelding aanvragen.

‘Bovendien ligt Amsterdam in het gebied van Amstel, Gooi en Vecht. 85 procent van de aanvragen voor kwijtschelding komt van Amsterdammers, buiten de stad is het aantal verzoeken voor kwijtschelding veel lager.’ En de gemeente stimuleert actief om gebruik te maken van de kwijtscheldingsregeling. ‘We willen dat degene die er recht op hebben, er ook gebruik van maken.’

Levensomstandigheden
‘Ik hoop dat mensen probleemloos uit de kwijtschelding gaan, want dat betekent dat hun levensomstandigheden verbeterd zijn’, zegt heemraad Berend Jan Bussink van Rijn en IJssel. Hoewel het grotendeels uit platteland bestaande Rijn en IJssel relatief weinig last heeft met kwijtschelding, omdat vooral grote steden veel te maken hebben met kwijtschelding, steeg het kwijtgescholden bedrag sinds 2011 sterk. In 2016 was het bijna veertien maal zo hoog als in 2011. De verklaring daarvoor is volgens Bussink tweeledig: ‘Voor 2011 liftten wij mee op de rekening van waterbedrijf Vitens, maar vanaf 2011 maakten wij zelf een rekening en daarop werd de mogelijkheid tot kwijtschelding ook genoemd. Dat effect wordt versterkt door de regeling dat na het eerste jaar, waarin mensen zelf aanvraag moeten doen, de kwijtschelding automatisch doorgaat als er geen verandering optreedt.’

‘Digitalisering maakt het voor mensen steeds makkelijker om kwijtschelding aan te vragen’, zegt communicatieadviseur Arjan Heugens van waterschap Vechtstromen. Het waterschap zag sinds 2011 meer dan een verdrievoudiging van het aantal kwijtscheldingen. Naast digitalisering komt dat volgens Heugens mogelijk omdat Vechtstromen sinds 2014, toen het ontstond uit de fusie van waterschappen Velt en Vecht en Regge en Dinkel, meelift met gemeenten: als die kwijtschelding toekennen, dan Vechtstromen ook.

Ook Heugens wijst op het na-ijleffect van de crisis. ‘Mensen werden werkloos en kwamen vervolgens in de bijstand. Met hun WW-uitkering hadden ze nog een te hoge inkomenspositie, maar met een bijstandsuitkering hebben ze daarna mogelijk wel recht op kwijtschelding.’ Volgens Bussink van Rijn en IJssel komt er nu verbetering aan. ‘In 2017 zie je wel dat de toename minder wordt, maar er is nog geen sprake van een afname. Effecten treden meestal verlaat op, mede omdat de gebruikte gegevens uit het vorige jaar komen. De komende jaren verwachten we een daling.’

Oninbaar
Mogelijk is er in de landelijke cijfers ook al wat te zien van een verlate verbetering na de crisis. In 2016 daalde voor het eerst sinds jaren het kwijtgescholden bedrag van de gezamenlijke waterschappen in vergelijking met het jaar daarvoor, al kunnen maatregelen van de waterschappen daar ook effect op hebben. Verreweg de positiefste respondent is Fabian Polak van hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. ‘Het economische herstel leidt inderdaad tot een lager oninbaarheidspercentage’, stelt hij. De cijfers van Hollandse Delta zijn sinds 2014 vrijwel constant. Het lijkt erop dat, als er sinds de economische crisis verbetering plaatsvindt, Hollandse Noorderkwartier daar als een van de eersten van profiteert.