VNG trekt verdeling rijksgeld naar zich toe

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wil de verdeling van het geld uit het gemeentefonds over de gemeenten niet meer alleen overlaten aan het rijk. Uit de achterban klinkt kritiek dat er te veel middelen naar ‘het Westen’ gaan.

De onvrede over de achterstelling van regio’s buiten de Randstad door het rijk – qua middelen en aandacht – is het bestuur van de gemeentekoepel duidelijk geworden tijdens provinciale bijeenkomsten. Mede op basis daarvan wil de VNG haar koers de komende jaren wijzigen, zo is vastgelegd in Gemeenten 2024. De gemeenten wordt gevraagd daar volgende maand op de Algemene Ledenvergadering in Barneveld mee in te stemmen.

Volledig afhankelijk
De VNG-lijn was altijd de verdeling van het rijksgeld in het algemeen over te laten aan de ‘verdelende rechtvaardigheid’ van het rijk. ‘We spreken er wel over maar laten de fondsbeheerders beslissen’, aldus de VNG. De constatering is nu dat de vereniging zich door die opstelling ‘volledig afhankelijk’ gemaakt van het rijk. ‘Dat schuurt met onze uitgangspunten van een krachtige vereniging en een krachtig lokaal bestuur’, aldus het VNG-bestuur. ‘We moeten daarom onderling meer de dialoog aangaan over verdelingsvraagstukken en goede verbindingen zoeken waar scheidslijnen gaan ontstaan. Waar mogelijk zoeken we zelf oplossingen in plaats van de moeilijke kwesties uit handen te geven.’

Windmolens
Het voorstel is om een pro-actievere rol te pakken bij verdelingsvraagstukken en regio-specifieke aangelegenheden. Zo is er volgens de VNG een duidelijke spanning voelbaar rond de opwekking van hernieuwbare energie. ‘Omdat verstedelijkte gebieden meer energiegebruiken dan ze zelf kunnen opwekken, vrezen bestuurders en inwoners van het platteland dat zij ‘de problemen van de stad’ moeten oplossen ten koste van ruimte voor landbouw en met aantasting van landschappelijke waarden’, aldus de toelichting.

En de pijn zit niet alleen in de manier waarop de plaatsing van windmolens de afgelopen jarenzijn beslag kreeg, maar ook in de constatering dat bij de verdeling van geld voor mobiliteit en infrastructuur het rijk overwegend investeert in economisch interessante gebieden. Daardoor hebben krimpregio’s te weinig mogelijkheden om noodzakelijke aanpassingen en ingrepen te doen in woningvoorraad, infrastructuur, leefbaarheid en mobiliteit.

Belastinggebied
Verder wil de VNG de komende jaren de financiële afhankelijkheid van het rijk kleiner maken. Nu is zo’n 60 procent van de gemeentelijke middelen afkomstig van het rijk. Die financiële afhankelijkheid compliceert de samenwerking tussen overheden die nodig is om de maatschappelijke opgaven succesvol uit te voeren. Door een groter gemeentelijk belastinggebied kan daarin volgens de VNG een verschuiving worden aangebracht. Uitbreiding van dat gemeentelijk belastinggebied wordt zelfs een belangrijkvoorwaarde genoemd om samen met het rijk – en andere overheden – grote maatschappelijk opgaven aan te pakken. ‘We gaan – op basis van wederkerigheid – de condities aanscherpen waaronder we met het rijk en andere overheden samenwerkingsprogramma’s uitvoeren’, klinkt het resoluut.