Duurzame ambities weinig reëel

Wethouders: tekort geld en menskracht belemmering

Dat blijkt uit een steekproef van Binnenlands Bestuur in samenwerking met adviesbureau Over Morgen onder 14 gemeenten. Op de vraag hoe groot de kans wordt geacht dat de streefdatum daadwerkelijk wordt gehaald, antwoordt 1 op de 3 wethouders dat de kans maximaal 50 procent is. 1 op de drie wethouders schat de kans op hooguit 25 procent. De deadlines die de gemeenten zichzelf hebben gesteld verschillen overigens aanzienlijk: ze variëren van 2020 tot 2050.

De Utrechtse gemeente Amersfoort heeft als streven in 2030 energieneutraal te zijn. Daarbij wordt onder andere ingezet op volledige renovatie van het gemeentehuis, het isoleren van sporthallen en gymnastiekzalen, het treffen van energiemaatregelen in scholen en het maken van prestatieafspraken met woningcorporaties. Maar erg hoog zijn de verwachtingen niet dat het gewenste resultaat in 2030 ook wordt bereikt: 25 procent, aldus de wethouder van Amersfoort over het gemeentelijk vastgoed. Bergen op Zoom ziet het nog somberder in en acht de kans zelfs kleiner dan 25 procent.

Het ontbreken van financiële middelen staat volgens de verantwoordelijke wethouders de realisering van de duurzame ambities het meest in de weg. Een tweede belangrijke hinderpaal is het ontbreken van voldoende ambtelijke capaciteit. ‘Eigenlijk gaat het om hetzelfde, want gebrek aan menskracht is niet anders dan gebrek aan middelen’, aldus projectleider Jan Jaap Wesselink van Over Morgen.

Doelen zijn er in ruime mate gesteld, maar het ontbreekt volgens Wesselink vooral aan het concreet maken van die doelen. Daar zijn professionals voor nodig. Als de gemeente die niet heeft of niet inzet, komen plannen maar moeilijk van de grond. ‘Door vrijwilligers gerunde lokale energiecoöperaties lopen tegen hetzelfde probleem aan wie de denkfase betaalt. Banken zijn prima bereid geld te verstrekken, maar dan moeten er wel concrete duurzame projecten zijn. Daar moet eerst op worden ingezet.’

Denkfase
Slechts één gemeente – Ermelo – noemt het ontbreken van draagvlak onder de bewoners als belangrijkste sta-in-deweg om de doelstelling te halen energieneutraal te worden. De Friese gemeente Dongeradeel ziet vooral de wet- en regelgeving als boosdoener. Lichtpuntjes zijn Heerlen en Breda. Verantwoordelijk D66-wethouder Paul de Beer durft de kans op 75 procent te schatten dat Breda op de gestelde streefdatum daadwerkelijk energieneutraal is. Daarbij hoort wel de kanttekening dat de gemeente zich wat meer tijd gunt: pas in 2044 is de deadline gesteld.

De enige gemeente die het waagt te stellen voor 100 procent zeker te zijn binnen de tijd energieneutraal te zijn, is Heerlen. Dat moet dan in 2040 een feit zijn. Wat de maatregelen om energieneutraal te worden, wordt vrijwel in gelijke mate inzet gepleegd op verduurzaming van het gemeentehuis, sporthallen, onderwijsgebouwen en prestatieafspraken met woningcorporaties. Ook educatieve projecten voor schoolgaande jeugd vrijwel bij alle gemeenten voor. De focus bij veel van de plannen ligt op het uitnutten van zonne-energie.

‘Dat is laaghangend fruit’, aldus Wesselink. ‘Die techniek is verder en de prijs-kwaliteitsverhouding is in orde. Verhoudingsgewijs zie je echter veel minder projecten om van het aardgas af te komen. In de steekproef zie je dat slechts een minderheid van de gemeenten daar op inzet.’

Raadsverkiezingen
Netbeheerder Stedin wil dat de lokale politiek zich veel nadrukkelijker gaat uitspreken over de energietransitie. Het zou volgens de netbeheerder als thema moeten worden opgepakt bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018. Die lijken volgens Stedin nog ver weg, maar de komende maanden buigen de verschillende politieke partijen zich al over hun verkiezingsprogramma. Stedin wil dat de energietransitie daar een duidelijke plek in krijgt, omdat vooral lokale overheden ermee te maken krijgen. 

Onderzoek rekenkamer
De rekenkamercommissie Eindhoven gaat de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gemeentelijk duurzaamheidsbeleid onder de loep nemen. Eindhoven heeft de ambitie om in 2045 energieneutraal te zijn. De rekenkamer brengt in kaart in hoeverre de gemeente slaagt in het realiseren van de ambities en wat mogelijk verbeterd kan worden in de duurzaamheidsontwikkeling. In november moet het onderzoek klaar zijn.