Rijk neemt flinke hap uit gemeentefonds

Gemeenten zien de komende jaren niet alleen 431 miljoen euro aan accres verdampen, de uitnamen uit het gemeentefonds in de meicirculaire 2018 lopen op tot 850 miljoen euro.

Die tegenvaller blijkt uit een nadere analyse van de vorige week door Binnenlandse Zaken gepresenteerde meicirculaire. Die circulaire informeert gemeenten over de gemeentefondsuitkering voor 2018 tot en met 2023. Door lagere uitgaven van het rijk krijgen gemeenten volgens de afgesproken bekostigingsspelregels automatisch ook minder geld uit Den Haag. Omdat die neerwaartse bijstelling van de groei van het gemeentefonds (accres) 431 miljoen euro grotendeels het gevolg is van een lager ingeschatte loon- en prijsontwikkeling, zijn de effecten voor de gemeentelijke (meerjaren)begrotingen niet zo groot. Immers, ook zij zullen de loon- en prijsontwikkeling lager ramen – en dus minder uitgaven hebben.

Opschalingskorting

Anders is de doorwerking op de gemeentelijke begrotingen van andere aangekondigde uitnames uit het gemeentefonds. Zo wordt in 2023 onder de noemer opschalingskorting een nieuwe tranche uitgenomen van 130 miljoen euro. Door een grootschalige herindelingsoperatie – een gesneefd plan van het vorige kabinet – zouden gemeenten lagere apparaatslasten hebben. De herindelingsoperatie werd wegens onvoldoende draagvlak ijlings afgeblazen, maar het kabinet – ook het huidige – houdt vast aan de opschalingskorting.

Declaraties BTW

Ook flink last krijgen de gemeenten volgens gemeentefondsspecialist Dirk Jans van Frontin Pauw met de aankondiging dat de zogeheten voorschotregeling in het BTW-compensatiefonds (BCF) met ingang van 2019 komt te vervallen. ‘Tot nu toe kregen gemeenten van het rijk een voorschot op de inschatting in welke mate de declaraties onder het BCF-plafond blijven. Dat zit zo. Ter voorkoming van een open-eind regeling heeft het rijk een plafond ingebouwd in het BCF. Gemeenten kunnen betaalde BTW declareren bij dat BCF. Blijven die declaraties in enig jaar onder het plafond, dan leidt dat tot een voeding van het gemeentefonds met het verschil. Overschrijden de declaraties dat plafond dan leidt dat tot een uitname uit het gemeentefonds’, legt Jans uit. ‘In de septembercirculaire 2017 deden de fondsbeheerders een aanname waarbij in de jaren 2018 tot en met 2022 569 miljoen euro aan het gemeentefonds wordt uitgekeerd. Door het vervallen van de voorschotregeling wordt dit bedrag nu uitgenomen.'

Nieuw voorschot

Er komt wel wat voor in de plaats. Het voorschot voor 2018 blijft bestaan. En in de toekomst wordt jaarlijks op basis van de laatste inzichten bij de septembercirculaire van dat jaar een nieuw voorschot gegeven. Dat wordt afgerekend bij de meicirculaire van het jaar erop. Uiteindelijk komen gemeenten er overigens niet op tekort, want bij de afrekening krijgen ze waar ze recht op hebben, aldus Jans.

Aanpassen begroting

De provinciaal toezichthouder stond die voorschotregeling tot nu toe als structureel dekkingsmiddel toe in de (meerjaren)-begroting. Veel gemeenten hielden daar altijd rekening mee in hun budgettair kader. Omdat de basis daarvoor – hoe wankel altijd ook – wordt weggenomen, betekent het dat veel gemeenten hun begrotingen zullen moeten aanpassen. De toezichthouders beraden zich momenteel of gemeenten een eigen inschatting mogen maken hoe groot de jaarlijkse afrekening van het BCF zal worden.