Laag landje

Lager dan Finland. Lager dan Zweden. Lager dan Denemarken, Frankrijk, Noorwegen, Portugal, Spanje, Duitsland, Slowakije, Servië, Estland, Italië, Litouwen, Polen, Oostenrijk, België en Griekenland. En zelfs lager dan, jawel, Liechtenstein.

Nederland scoort laag op de gemeentelijke autonomie. In al deze landen namelijk hebben de gemeenten meer autonomie dan in Nederland. Nederland scoort op de gemeentelijke autonomie zelfs het allerlaagste van het West-Europese vasteland. Dat blijkt uit de ‘local autonomy index’ die de Europese commissie daarvoor heeft opgesteld. De bijnaam van ons land ‘laag landje aan de zee’ heeft voortaan een tweede betekenis: het land waar de autonomie van gemeenten laag is.

Minister De Jonge van Binnenlandse Zaken geeft toe dat dat beter moet, en zegt over de lage score: ‘Dat willen we natuurlijk niet’. Terecht. Want met weinig autonomie hebben gemeenten weinig mogelijkheden om te doen wat hun inwoners willen. Hoe die autonomie beter kan?

Volgens de Europese commissie kan dat op heel veel verschillende manieren. Bijvoorbeeld door gemeenten zelf te laten kiezen hoeveel gemeenteraadsleden ze willen, of hoeveel wethouders. Of door gemeenten toegang tot de rechter te geven om gedwongen herindelingen aan te vechten. De gemeentelijke autonomie wordt ook groter door gemeenten de vrijheid te geven de salarissen van hun ambtenaren te bepalen.

En als besluiten van gemeenten niet meer door de Kroon (lees: de minister) kunnen worden vernietigd. Verder kunnen de gemeenten veel meer taken krijgen. Politie – desnoods alleen verkeerspolitie. Ziekenhuizen, tandartsen. Openbaar vervoer. En ook financieel kan de autonomie veel groter, daar scoort Nederland echt heel slecht.

Dat kan door minder gedetailleerd toezicht te houden op de begrotingen en de jaarrekeningen van de gemeenten. Door meer gemeentelijke belastingen. Door meer vrij besteedbaar rijksgeld en minder geoormerkte budgetten. Door minder beperkingen bij leningen. Dit allemaal aldus de Europese commissie.

Dat hoeven we echt niet allemaal in te voeren. Maar een deel ervan wel – tenzij we accepteren dat onze gemeenten weinig autonomie hebben. Tenzij we accepteren dat onze gemeenten maar weinig mogelijkheden hebben om te doen wat hun inwoners willen. Tenzij we onze bijnaam ‘laag landje aan de zee’ willen houden.