Europese vraagtekens financiering lokale partijen in Nederland

Het gebrek aan regels rondom lokale partijfinanciering in Nederland is de Raad van Europa een doorn in het oog. Er wordt te veel uitgegaan van vertrouwen.

Geen regels

Donderdag bespreekt de Raad van Europa in Straatsburg het rapport van de Sloveense rapporteur Vladimir Prebilič, burgemeester van Kočevje, die het gebrek aan regels over de financiering van lokale partijen hekelt in zijn waarnemingsmissie tijdens de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen van maart dit jaar. Prebilič schrijft in zijn waarnemingsrapport dat het vreemd is dat er eigenlijk geen regels zijn. Prebilič tegen Binnenlands Bestuur: ‘Daar was de missie toch onplezierig verrast. Er zijn geen regels over wie rapporteert en wanneer en of er grenzen zijn aan giften.’

Transparantie

In zijn eigen land Slovenië is dat wel anders. Privépersonen mogen daar maximaal 50 euro geven en bedrijven mogen geen miljoenen euro’s steken in een presidentskandidaat bijvoorbeeld. De giften gaan in een register en dat vergroot de transparantie. En transparantie is belangrijk voor een democratie. Prebilič kwam het in Denemarken ook al tegen. Daar wordt net als in Nederland gezegd, dat dat al vele jaren zo gebeurt en dat er veel vertrouwen is. Prebilič: ‘Ik vind vertrouwen aardig, maar regulering is echt afwezig. Dat zou echt opgeschreven moeten worden.’

Voorkeursbehandeling

Regulering reduceert de gelegenheid tot misbruik en ongewenst beïnvloeding van bestuurders. In ruil voor riante giften zouden ze bijvoorbeeld een voorkeursbehandeling kunnen afdwingen of toegang krijgen tot geheime informatie. Ook de Tweede Kamer wil intussen onderzoek naar partijfinancieringen.

Rare dingen

Burgemeester Harald Bergmann van Middelburg, die met een Nederlandse delegatie in Straatsburg is ter bespreking van het rapport in het Congres van Lokale en Regionale Overheden, vindt dat iedere politicus zonder last en ruggenspraak moet kunnen handelen en stemmen. Tegelijk zegt hij: ‘Er is een bepaald vertrouwen dat alles goed verloopt. Ik zie in Zeeland geen rare dingen gebeuren. Alles gebeurt giraal. Natuurlijk maken mensen wel eens fouten, maar ik heb nog nooit meegemaakt dat dat met opzet gebeurt’, zegt hij. Gebrek aan regels is volgens de VVD-burgemeester gegroeid in de cultuur.

Volmacht

Prebilič heeft op nog twee punten kritiek op de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen. Zo vindt hij dat stemmen bij volmacht anders moet. Nu kan de volmachtgever niet controleren of zijn stem inderdaad wordt uitgebracht op de kandidaat van zijn of haar voorkeur. Prebilič: ‘Dat kun je oplossen door mensen eerder de gelegenheid te geven te stemmen, bijvoorbeeld drie dagen voor de verkiezingen of door de gelegenheid te geven ook per post te stemmen.’

Gekozen burgemeester

Een ander kritiekpunt betreft de aanstellingswijze van de burgemeester. Prebilič stelt dat die lokaal gekozen moeten worden. Nu kan de gemeenteraad wel een profielschets maken en een voordracht doen, maar daar kan op basis van zwaarwegende redenen van worden afgeweken. Dat geeft de commissaris van de koning een grote invloed op de persoonlijkheid die de gemeente gaat leiden, meent Prebilič.

Als het rapport donderdag wordt vastgesteld gaat het richting de Raad van Ministers van de Raad van Europa.