Corona gaat gemeenten 1,5 tot 2,8 miljard euro kosten

In het gunstigste scenario zal de coronacrisis gemeenten in 2020 minimaal 1,48 miljard euro kosten – in het ongunstigste scenario kunnen de kosten oplopen tot 2,77 miljard euro. Dat blijkt uit een onderzoek van adviesbureau Andersson Elffers Felix (AEF) onder honderd gemeenten. De grootste effecten van de crisis zijn extra bijstand, minder parkeerinkomsten en minder toeristenbelasting.

Gunstigste scenario

Er zijn al veel kosten gemaakt, maar de meeste moeten nog komen. AEF, dat het onderzoek uitvoerde in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), raamt in het gunstigste scenario de extra kosten die dit jaar vanwege de crisis gemaakt worden op 1,48 miljard tot 1,83 miljard euro. In dit scenario komt er geen tweede golf van besmettingen in Nederland.

Ongunstigste scenario

In het ongunstigste scenario, waarin de tweede golf van besmettingen wél komt, raamt AEF de meerkosten op 2,26 miljard tot 2,77 miljard euro. AEF-onderzoeker en partner Jasper Sterrenburg benadrukt dat het onderzoek een momentopname is en vooral dient om eerste schattingen van de financiële gevolgen voor gemeenten te geven. ‘Het is vooral de bedoeling dat dit soort onderzoeken zich herhaalt omdat de corona-gerelateerde kosten zich moeilijk laten voorspellen.’

Bron: Andersson Elffers Felix 

Verschillen tussen gemeenten

De coronacrisis treft alle gemeenten, maar er zijn volgens Sterrenburg wel onderlinge verschillen te zien. ‘Vooral toeristische gemeenten ondervinden grote financiële effecten omdat zij veel inkomsten uit toeristenbelasting, precariobelasting en vaak ook parkeren mislopen. De invloed van toerisme is belangrijker dan de omvang van de gemeente. Zowel grote als kleine gemeenten ervaren echter grote financiële effecten.’

In het najaar

En gemeenten verwachten dat de extra uitgaven voor de (bijzondere) bijstand de grootste kostenpost zal zijn. In het onderzoek keek AEF naar de daadwerkelijke uitgaven, oftewel de realisatie, tot en met mei dit jaar en naar de verwachtingen voor de rest van het jaar. Momenteel kunnen gemeenten de stijging van het aantal bijstandsaanvragen nog wel opvangen met het huidige personeel, maar omdat de meeste inwoners pas in het najaar in aanmerking komen voor een bijstandsuitkering, verwachten gemeenten dan extra personeel in te moeten huren om de aanvragen te verwerken.

Laatste zetje

In het worstscasescenario, bij een tweede golf, zal het beroep op de bijstand naar verwachting flink stijgen. In het rapport staat: ‘Een tweede golf zal naar verwachting een groot aantal bedrijven die in het voorjaar het hoofd net boven water heeft kunnen houden het laatste zetje kunnen geven dat er voor zorgt dat er nogmaals serieus bezuinigd moet worden, of dat het bedrijf failliet gaat.’ Vermoedelijk zijn de effecten hiervan ook na 2020 nog voelbaar.

Bron: Andersson Elffers Felix  

Parkeerinkomsten en toeristenbelasting

In de periode tot en met mei liepen gemeenten 128 tot 157 miljoen euro aan parkeerinkomsten mis, een van de grootste effecten van de crisis. Een ander belangrijk effect is te voelen bij de toeristenbelasting. ‘Tot juni zijn er al ongeveer € 71 - € 87 miljoen inkomsten misgelopen. Dit ten opzichte van de € 400 miljoen jaarinkomsten’, schrijven de onderzoekers. De verwachting is dat ook in de rest van 2020 flinke bedragen worden misgelopen.

Vertrouwen geven

‘Het AEF-rapport laat eens temeer zien dat de impact van de coronacrisis voor gemeenten groot is’, reageert VNG-directeur Leonard Geluk. ‘Het is van belang dat het rijk voldoende middelen vrijmaakt voor de door hen toegezegde reële compensatie van de kosten en gederfde inkomsten van gemeenten. Een reservering van het kabinet in de orde van grootte van de totale door AEF ingeschatte kosten kan daarbij helpen en gemeenten weer vertrouwen geven.’

Totaalbeeld

‘Gemeenten hebben het gevoel dat de coronacrisis heel veel kost’, zegt Sterrenburg van AEF, ‘en er was behoefte aan een vorm van objectivering. Daarvoor dient dit rapport. Bovendien is er nu een totaalbeeld van de financiële gevolgen van corona voor alle taakvelden van gemeenten.’

Uitdaging

Eerder kwam minister Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) met een steunpakket van 566 miljoen euro. ‘Wij komen op een realisatie van 640 miljoen tot 744 miljoen euro voor de periode tot en met mei, dus op het niveau van het totaalbedrag is de compensatie wat dat betreft niet slecht geschat’, zegt Sterrenburg. ‘De grote vraag is: hoe zit het met de compensatie vanaf nu? Dat wordt in de gesprekken tussen VNG en rijk de komende tijd de uitdaging.’

Zichtbare urgentie

Het viel Sterrenburg op dat het overgrote deel van de gemeenten snel met een uitgebreid beeld kwam van de kosten die zij tot nu toe hebben gemaakt door corona. ‘De urgentie was duidelijk zichtbaar, onder andere doordat gemeenten al geruime tijd financiële druk voelen, bijvoorbeeld door de tekorten in het sociaal domein.’

Grove schattingen

Voor het onderzoek verrichte AEF diepteonderzoeken bij tien gemeenten (Amsterdam, Rotterdam, ’s-Hertogenbosch, Dordrecht, Groningen, Zeist, Middelburg, Horst aan de Maas, Elburg, Fryske Marren). Naar aanleiding van die onderzoeken stelden de onderzoekers een enquête op en die werd door negentig gemeenten ingevuld. Het onderzoek moest in vijf weken gebeuren, dus soms moesten gemeenten (grove) schattingen maken.