Geen btw-heffing bij uitvoeren tactisch beheer Omgevingswet

Is het Kadaster btw verschuldigd over de vergoeding ontvangen bij het uitvoeren van het tactisch beheer van de Omgevingswet? Recent voerden wij voor de Dienst voor het Kadaster en de openbare registers (hierna Kadaster) over deze vraag een procedure bij de rechtbank Gelderland. Met succes, want de rechtbank oordeelt dat er geen sprake is van een economische activiteit en btw-heffing in deze specifieke casus dan ook niet aan de orde is. In dit perspectief informeren wij u over de uitspraak en de mogelijke gevolgen hiervan voor uw organisatie.

Heffing van btw bij overheidsinstellingen

Een overheidsinstelling kan btw zijn verschuldigd over verrichte diensten als deze worden verricht:

1. onder een bezwarende titel, en;
2. deel uitmaken van een economische activiteit, waarvoor vereist is dat:
   - de dienst moet worden uitgevoerd als fabrikant, handelaar of dienstverrichter;
   - de werkzaamheden duurzaam worden verricht, en;
   - ook andere marktdeelnemers dan de overheidsinstelling de diensten naar hun aard kunnen verrichten (lees: wordt opgetreden op een markt). 

Mocht aan de voorwaarden worden voldaan, dan blijft btw-heffing alsnog achterwege als de overheidsinstelling handelt ‘als overheid’. 

Procedure en uitspraak

In de procedure staat centraal of het Kadaster (overheidslichaam) btw is verschuldigd over de ontvangen vergoeding van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voor de uitvoering van de werkzaamheden in het kader van het tactisch beheer van het Digitaal Stelsel Omgevingswet landelijke voorziening (DSO-LV) welke voortvloeien uit de Omgevingswet/-regeling etc. Met het DSO-LV kunnen onder meer online vergunningen voor de Omgevingswet worden aangevraagd. Om een werkend systeem blijvend te garanderen, moet het DSO-LV worden beheerd. In principe ligt de verantwoordelijkheid hiervoor bij de minister, maar op basis van de Omgevingswet kan de minister een uitsluitend recht verlenen om deze taken in zijn opdracht door een andere rechtspersoon te laten verrichten. De minister heeft daarvan gebruik gemaakt door een uitsluitend recht te verlenen aan het Kadaster om in opdracht van de minister het tactisch beheer uit te voeren tegen een kostendekkende vergoeding. Tevens is aan het Kadaster volmacht verleent om namens de minister privaatrechtelijke en feitelijke handelingen te verrichten.

Ondanks het uitsluitend recht van het Kadaster is volgens de Belastingdienst btw verschuldigd over de vergoeding van het ministerie. De Belastingdienst is van mening dat in feite iedere partij – onder stringente voorwaarden zelfs een private partij – de genoemde werkzaamheden had kunnen verrichten. Wij delen deze visie niet. Ook de rechtbank heeft in deze procedure anders geoordeeld. De rechtbank oordeelt dat het Kadaster geen economische activiteit verricht omdat het tactisch beheer van DSO-LV een publieke taak is en een vorm van interbestuurlijke samenwerking omvat. De tactisch beheerder heeft tot taak die interbestuurlijke samenwerking van ruim 400 publieke organisaties te regisseren. De rechtbank leest in de totstandkoming van de Omgevingswet en het uitsluitend recht dat er bewust voor is gekozen om geen nadere wettelijke regels te stellen. Omdat het gaat om (het regisseren van) interbestuurlijke samenwerking die onder volledige verantwoordelijkheid van de minister wordt uitgevoerd, kan dit daarom naar haar aard niet anders dan door een publiek orgaan worden uitgevoerd. Het Kadaster kan aldus zijn regietaak uitvoeren richting o.a. de operationeel beheerders met het op grond van het uitsluitend recht verkregen gezag – waarbij het mede wordt gesteund door het feit dat dit onder volledige verantwoordelijkheid van de minister plaatsvindt. De rechtbank merkt hierover het volgende op:
 

De regie moet worden gevoerd door een organisatie met gezag ten opzichte van de andere publieke partijen die het operationeel beheer uitvoeren. Dit indiceert dat de regietaak wordt uitgevoerd door een partij die in hiërarchische verhouding tot (andere) publieke organisaties staat, althans moet kunnen staan.

Uit het oordeel van de rechtbank volgt dan ook dat geen sprake is van een economische activiteit en btw-heffing in deze specifieke casus niet aan de orde is. Zoals u begrijpt is deze uitkomst wat ons betreft de enige juiste. 

Wel is het voor de rechtsvinding enigszins jammer dat aan de vraag of sprake is van overheidshandelen door de rechtbank niet wordt toegekomen. Wij zijn van mening dat het Kadaster in de hoedanigheid van overheid handelt bij de uitvoering van het tactisch beheer Omgevingswet. 

Gevolgen voor de praktijk

In de praktijk doen zich meer situaties voor waar overheden samenwerken bij het uitvoeren van wettelijke/publieke taken. Veelvuldig ontstaan er dan discussies of btw is verschuldigd over de onderlinge activiteiten en vergoedingen. De rechtbank heeft met deze uitspraak – na o.a. het Europese-arrest gemeente Borsele – niettemin wel meer duidelijkheid gegeven over het begrip economische activiteit voor de btw. Voor nu is het afwachten of de Belastingdienst hoger beroep aantekent of dat de uitspraak definitief wordt. Wij wachten de ontwikkelingen met interesse af.