'14 procent omroepen voelde druk gemeentebestuurders’

Lokale omroepen bleken tijdens de coronacrisis kwetsbaar omdat adverteerders wegvielen, maar tegelijkertijd zagen ze tijdens de eerste lockdown de bezoekersaantallen drastisch toenemen. 26 gemeenten waren net begonnen aan een pilot waarin ze hun journalistieke ambities konden verhogen. Er kwam 2,85 miljoen euro aan subsidie voor via het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Het loont, concludeert het Stimuleringsfonds, maar er zijn zorgen over de onafhankelijkheid tegenover gemeenten.

Boven niveau

De piek van bezoekersaantallen in maart en april 2020 vertekent enigszins het beeld van de invloed die de subsidie had. ‘Echter, pilotomroepen slagen erin om ook na de lockdown boven het niveau van vóór de pilot te presteren en laten daarbij puur kwantitatief een aanzienlijk verschil zien met lokale omroepen die niet over extra middelen voor professionalisering van journalistiek beschikten', schrijft het Stimuleringsfonds.

Stempel lokaal bestuur

De subsidie hielp waarschijnlijk bij het op peil krijgen van de aandacht voor politiek nieuws na de eerste coronagolf en het opschorten van de raadsvergaderingen. Een aandachtspunt blijft de diversiteit in brongebruik: politici en aan het bestuur gelieerde organisaties ‘drukken voor, tijdens en na corona een zwaar stempel op het brongebruik van de omroepen uit de pilot.’ De pilotomroepen slagen er wel in de eigen nieuwsagenda te bepalen in plaats van berichten van andere over te nemen.

Onafhankelijkheid onder druk

De journalistieke onafhankelijkheid is een punt van zorg. 14 procent van de lokale omroepen voelt zich weleens onder druk gezet door gemeentebestuurders om nieuws af te zwakken, blijkt uit onderzoek van Tangram Media onder 111 omroepen in opdracht van het Stimuleringsfonds. 20 procent van de ondervraagde omroepen had in de afgelopen twee jaar meerdere keren het gevoel dat hun onafhankelijkheid onder druk stond als het gemeentenieuws betrof. ‘Hoewel lang niet alle omroepen concrete voorvallen rapporteren over politieke inmenging geeft de helft wel aan dat de journalistieke vrijheid als gevolg van de financiële afhankelijkheid in meer of mindere mate eigenlijk altijd wel onder druk staat.’

Scheve ogen

Lokale media krijgen gemiddeld 65 procent van de inkomsten via reguliere gemeentesubsidies, blijkt uit het onderzoek van Tangram Media. De 26 pilotomroepen konden vrijwel allemaal beschikken over de basisfinanciering. Daar maakt het Stimuleringsfonds twee kanttekeningen bij: extra middelen bovenop de basisfinanciering zijn vaak niet vrij te besteden of verbonden aan inspanningsverplichtingen, of gemeenten binnen hetzelfde verzorgingsgebied voelen zich niet in dezelfde mate verantwoordelijk. ‘Dit verschil van inzicht zorgt voor scheve ogen tussen gemeenten en is funest voor bekostiging op de lange termijn.’

Uit balans

‘De realiteit van de 26 omroepen die deelnemen aan de pilot laat een beeld zien waarbij de bekostiging van hun activiteiten uit balans is.’ De financiering schiet of door naar advertentie-inkomsten of naar overheidsfinanciering. ‘Wanneer aan hen een blijvende rol in de infrastructuur voor lokale nieuws wordt toegeschreven, zijn zij op de langere termijn gebaat bij een evenwichtiger financieringsstructuur.’

Eerste stap

De pilot loopt door tot december. ‘Dit rapport laat duidelijk zien dat de lokale omroep een verschil kan maken in de lokale informatievoorziening.’ Het Stimuleringsfonds doet enkele aanbevelingen, volgend op adviezen van een expertiseteam en van de Raad voor Cultuur en de Raad voor het Openbaar Bestuur (die zich grote zorgen maken). ‘De politiek moet een besluit nemen, waarin de erkenning van de lokale omroep als spil in de lokale nieuwsvoorziening een eerste stap is.’