Gelderse gemeenten leggen zelf glasvezel aan

Niet iedereen maakt kans op snel internet. Marktpartijen vinden de investering soms te riskant. De overheid is huiverig voor staatssteun. Tien Gelderse gemeenten namen toch het heft in eigen handen.

Verbinding

Opleiding was vroeger niet het eerste aandachtspunt onder Gelderse fruittelers. Bij de agrarische familiebedrijven moest in de negentiende eeuw vooral worden gewerkt. Scholen lagen ver weg, in steden als Gorinchem of Den Bosch. Ook de verbinding met de rest van Nederland was moeilijk. De trein verving pas laat het pontje naar de Bommelerwaard. De eerste verkeersburg er kwam pas in 1933. Nu speelt de moeizame verbinding opnieuw op: met internet.

Kabels

Lokale banken, boerenbedrijven, kassenbouw en boomtelers hebben snel internet nodig. Onderwijsinstellingen, waarmee het opleidingsniveau kan worden verbeterd, hebben het nodig. Inwoners hebben het nodig. Maar het opgraven van kilometers grond en het leggen van kilometers aan kabels naar moeilijk bereikbare gebieden is een investering waar bedrijven zich niet graag aan wagen.

Tandje bij

Tien gemeenten besloten dat verandering noodzakelijk was. Goed internet, redeneerden ze, is een nutsvoorziening als het wegennet of riolering. Iedereen moet het hebben. Dit pad bracht de gemeenten naar Brussel, Luxemburg, een koppige provincie, een vijandige markt en de Arnhemse rechtbank. Aan het eind waren er nog zeven gemeenten over. ‘Er moest een tandje bij’, zegt de Zaltbommelse wethouder Kees Zondag (Financiën, ZVV), lid van het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling UB Rivierenland. ‘Inmiddels heten we Fruitdelta’, verduidelijkt hij. ‘Je moet iets aan lobby en branding doen wil je wat pegels bij Den Haag lostrekken.’

‘Het leek bij tijd en wijle Alice in Wonderland’

Openbaar

Er moest voor 37,5 miljoen euro aan kabel in de grond komen. Hoe financier je dat? Zondag legt het uit, waarbij hij graag af en toe het idee van marktwerking over de hekel haalt. ‘Buitengebieden zijn niet interessant voor marktpartijen, omdat zij rendement willen. Als de afstanden te groot zijn, zijn de kosten van de aanleg per adres soms twintig keer zo hoog en dan kom jij als marktpartij niet uit.’ Tegen marktpartijen zeiden ze: het moet voor iedereen zijn, en openbaar. Die wilden daar niet aan.

Rentepercentage

Een bezoek aan Luxemburg voor Europese financiering loopt uit op teleurstelling. Het rentepercentage dat de Europese Investeringsbank voorstelt is ruim twee keer zo hoog als wat de gemeenten bij de lokale bank kunnen krijgen. Geen financiering en interesse van marktpartijen – ze staan er alleen voor.

Marktfalen

Staatssteun lijkt de enige mogelijkheid. Daarvoor hebben ze goedkeuring nodig van de Europese Commissie. Uitvoerige documentatie sturen ze naar Brussel om marktfalen aan te tonen zodat ze staatssteun zouden mogen leveren. Marktpartijen zijn niet geïnteresseerd en het gevolg is dat voor sommige gebieden geen reëel uitzicht is op een breedbandnetwerk. De provincie Gelderland vond dit Brusselse traject – een ‘notificatietraject’ – belachelijk. Binnenlandse Zaken, het ministerie dat de communicatie met de Europese Commissie verzorgde, was behulpzaam. Maar Economische Zaken had nog nooit van een notificatietraject gehoord.

Opmerkelijk

Het contact met Brussel was soms ‘opmerkelijk’, vertelt Stan Herms, die in 2014 als projectleider begon bij de gemeenschappelijke regeling, daarna kwartiermaker werd en inmiddels secretaris-directeur is. ‘We hadden al een aantal marktconsultaties gedaan en partijen gevraagd wat ze van plan waren qua verbetering. Hun reacties waren onduidelijk. We hadden alles gedaan en gedocumenteerd op postcodeniveau. Maar op een gegeven moment vroeg de Commissie ons om nóg een keer de markt te gaan consulteren. Zoiets kost weken. We waren best verbaasd en we kregen geen duidelijk antwoord op de vraag waarom dat dan moest. We hebben het gedaan, maar het leek bij tijd en wijle een soort Alice in Wonderland.’

Lees de rest van dit artikel in Binnenlands Bestuur nummer 10 (klik hier voor het digitale magazine).