Wethouder wil tegenspraak van ambtenaar

Wethouders bewonderen ambtenaren, maar ergeren zich ook aan hen. In De tango van wethouder en ambtenaar beschrijven public affairs adviseurs Erik van Venetië en Jur de Haan hoe wethouders het samenspel ervaren. ‘De netwerksamenleving vraagt een ander type ambtenaar.’

Waarom dansen de wethouder en ambtenaar de tango?

De Haan: ‘Een van de wethouders vergeleek het samenspel met zijn ambtenaren met het dansen van de tango. Dat vonden we passend: je hebt elkaar nodig, het is aantrekken en afstoten. De één leidt, de ander volgt, maar niets is wat het lijkt.’

Waarom werd het tijd voor dit boek?

‘Er is weinig documentatie over de precieze relatie tussen wethouder en ambtenarenapparaat. Ook bleek de rode draad in het boek dat wethouders behoorlijk kritisch zijn op hoe dat apparaat omgaat met de netwerksamenleving. “Aansluiten op de leefwereld van de burgers gaat hier met muizenstapjes”, zei een van hen. Ambtenaren leggen teveel focus op inhoud en te weinig op het publieke aspect. Daarnaast vinden wethouders dat zij te weinig armslag hebben. Ze worstelen ermee dat anderen leiding hebben over ambtenaren. De lokale politiek kent risico’s en daar willen ze grip op krijgen.’

U heeft 32 wethouders geïnterviewd. Wat viel het meest op?

‘Het gebrek aan politieke sensitiviteit dat wethouders bij ambtenaren ervaren. De focus op inhoud gaat ten koste van hoe zaken overkomen en hoe maatschappelijke partners naar dossiers kijken. Een wethouder zei dat hij dat zelf moest inbrengen, terwijl hij dat juist van zijn ambtenarenapparaat verlangde.’

Hebben wethouders voldoende ambtelijke sensitiviteit?

‘Wethouders beseffen dat ze het moeten doen met de mensen die ze hebben en willen dat ambtenaren beseffen dat zij ook maar gewoon zijn benoemd. Je moet het met elkaar rooien en je ertoe verhouden. Wethouders bewonderen hoe ambtenaren bij iedere nieuwe wethouder toch weer dat samenspel organiseren, zich aanpassen en nieuwe accenten leggen.’

Het boek staat vol tips voor wethouders. Welke zijn het belangrijkst?

‘Een goede tip is dat wethouders regelmatig een vlootschouw moeten houden op de dossiers en de bemensing. Zitten op lastige dossiers mijn beste mensen? Een ander belangrijk onderdeel is eigenheid: blijf jezelf. Je speelt een rol, maar je eigen persoon speelt ook mee. Veel wethouders zijn daar erg mee bezig.’

Loyaliteit is een basisvoorwaarde voor goed samenspel, zeggen veel wethouders. Wat is de nieuwe loyaliteit?

‘Zonder uitzondering zeiden wethouders: ik wil tegenspraak. Dat hoort bij loyaliteit. Zacht op de relatie, hard op de inhoud. Wethouders moeten die vrijheid om tegen hen in te gaan wel geven. Daarbij willen zij dat ambtenaren de verbinding leggen met de samenleving en weten hoe anderen naar dossiers kijken voor een betere maatschappelijke opbrengst.’

Waarom is het zo moeilijk voor ambtenaren die blik naar buiten te richten?

‘Sommigen doen het, anderen zijn het niet gewend. De netwerksamenleving vraagt een ander type ambtenaar. Ambtenaren werken hard, maar doen ze het op de juiste manier? Daar mag actiever over worden gesproken.’

De burger staat niet altijd op 1 bij ambtenaren en wethouders. Waarom niet?

‘Een wethouder begon vol ambitie met dat credo, maar ontdekte dat de gemeente toch veel met zichzelf bezig is. Gemeenten kiezen ervoor vragen van burgers weken te laten liggen. Misschien zoeken ze dan eerst dingen uit of spelen juridische zaken, maar het duurt erg lang. Het is al lastig burgers erbij te betrekken, maar zo stoot je betrokken burgers van je af.’

Wat is jouw eindconclusie over het samenspel tussen wethouder en ambtenaar?
‘Heb het erover met je ambtenaren. Het is niet vanzelfsprekend. Sensitiviteit, positie kiezen in bestaand beleid: verken het met elkaar. En er zijn meer partijen dan de gemeente. Kijk daar elke keer opnieuw naar.’