Weg met de uitvoering

In de chique Londense City bestaat een hardnekkig daklozenprobleem. Een groot aantal mensen woonde meerjarig op straat. Veel programma’s bleken niet erg effectief. Tot men een experiment startte. Men vroeg buitenslapers die langer dan 4 jaar op straat verbleven eenvoudigweg: wat heb je nodig om van straat te gaan?

Dertien van hen werkten mee. Een eenvoudige wens als ‘een eigen caravan op een woonwagenkamp’ werd direct en tegen beperkte kosten gehonoreerd. Voor gemiddeld ruim 1000 euro werden zo elf mensen effectief van straat gehaald, blijvend. Waarom? Betrokkenen wilden niet langer betutteld worden.

Een andere doorbraak kwam van de nu pas 33 jaar jonge Harvard-hoogleraar Roland Fryer. Hij groeide op zonder moeder, zijn vader mishandelde hem en hij werd veroordeeld voor verkrachting. Maar Fryer ontsteeg zijn eenvoudige milieu en geldt nu als een van de topeconomen met baanbrekende onderzoeksresultaten rond het effectief stimuleren van schoolprestaties van (vaak zwarte) dropouts.

Hij toonde met veldexperimenten aan met 18 duizend scholieren dat een directe beloning voor studenten om regelmatig school te blijven bezoeken, tot veel betere resultaten leidden dan bestaande blijf-op-school-programma’s.

Ofwel, open eenvoudigweg een bankrekening voor scholieren en betaal voor aanwezigheid, voor elke taak die is voltooid, en de leerprestaties stijgen aantoonbaar. En belangrijker, stop liever met bestaande programma’s als kleinere klassen, bonussen voor betere leraren en andere geldverslindende poeha. Geld geven aan scholieren om te werken is eenvoudiger, goedkoper en effectiever.

Laatste voorbeeld. In Malawi krijgen meisjes uit budgetten van de Wereldbank kleine beloningen om langer op school te blijven. Het werkte direct, ze volgden langer onderwijs en als bijkomend effect hadden ze een veiliger bestaan door een lagere kans op HIV-besmetting.

Zijn er zo meer kansen? Een paar kennen we al. Anders dan in andere landen hebben wij Nederlanders zelf de verantwoordelijkheid de auto te laten keuren, daar komt (bijna) geen ambtenaar meer aan te pas. De Belastingdienst vraagt particulieren zelf hun aangifte via internet in te typen (dat deden vroeger duizenden tijdelijke krachten!) of bedrijven zelf te laten waarmerken dat hun aangifte correct is. Het scheelt enorme uitvoeringslasten.

Maar er kan dus blijkbaar nog veel meer overheidsbeleid worden gerealiseerd zonder de uitvoeringslast bij de overheid te leggen. Soms door ze bij betrokkenen zelf te leggen, soms door te experimenteren met prikkels. De winst is dat er geld vrijgespeeld wordt voor het beleid zelf.