Een alerte en zelfbewuste uitvoering

Gemeenten krijgen daarmee een zwaardere rol en verantwoordelijkheid. Daarbij past dat ze elk jaar onderzoek doen naar hun uitvoering en laten weten wat er beter kan.

In de straat en in het huishouden wordt de effectiviteit van beleid duidelijk. Daar moet je dus de vinger aan de pols houden, om beleid waar nodig bij te sturen. Dat vraagt om een alerte en zelfbewuste uitvoering.

De afstand tussen beleid en uitvoering is op een aantal thema’s te groot geworden, met als gevolg dat er oplossingen worden bedacht die in de dagelijkse praktijk van inwoners niet het beoogde effect hebben. In een vorig blog pleitte ik ervoor om als overheid anders te gaan werken, door radicaal vanuit de praktijk te redeneren. Dat vraagt veel, van alle partijen. Ook van de uitvoering.

Als we vanuit de uitvoering willen meedenken en meedoen met het vormen van nieuw beleid, dan moeten we helder hebben wat er nu niet goed gaat en wat we daaraan kunnen doen. Daarom hebben we als VNG met gemeenten, koepelorganisaties zoals de VDP en VGS en ketenpartners zoals UWV en SVB een Stand van de Uitvoering gemaakt. Deze hebben we afgelopen zomer aangeboden aan het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Het is voor het eerst dat gemeenten samen laten weten hoe het staat met de gemeentelijke uitvoering. We gaan dit vaker doen, we hebben onlangs besloten om ook komend jaar een Stand van de Uitvoering te maken. Landelijk is afgesproken dat er jaarlijks een Staat van de Uitvoering wordt gemaakt. Ik denk dat het belangrijk is dat gemeenten hieraan bijdragen, daar sorteren we op voor met de Stand van de Uitvoering.

In een gemeente, in de straat en bij een huishouden, komen beleid en dienstverlening van de verschillende uitvoeringskolommen van de overheid bij elkaar. Daar kun je dus het beste de impact van maatregelen zien. Ook lopen gemeenten zelf tegen beperkingen aan die in de lokale uitvoering duidelijk worden. Zoals conflicterende regelgeving. Tot slot is het belangrijk dat gemeenten onderzoeken of het beleid dat ze zelf maken, het beoogde effect heeft. Ook dat onderzoeken we in de Stand van de Uitvoering.

Een jaarlijkse Stand van de Uitvoering is een goed instrument om periodiek te onderzoeken hoe het gaat met de publieke dienstverlening. Overigens niet alleen voor het overleg met het rijk en andere ketenpartners, maar ook om de eigen gemeenteraad en inwoners te laten weten hoe het gaat en wat er beter kan. Oplossingen liggen immers niet altijd op het niveau van het rijk. Soms zal het nodig zijn om beter samen te werken met uitvoeringsorganisaties of worden oplossingen gevonden door als gemeenten samen te organiseren.

Voor de eerste Stand van de Uitvoering onderzochten we een aantal casussen en hebben we een aantal instrumenten geanalyseerd (het hele document staat als pdf op de website van de VNG). We hebben hierdoor enigszins grip gekregen op waar het wringt in de uitvoeringspraktijk, maar weten nog niet hoe vaak iets voorkomt. Ook zijn de aanbevelingen die we doen nogal generiek, zoals betere informatie-uitwisseling. In de volgende Stand van de Uitvoering willen we meer de diepte in.

We weten inmiddels dat de sterke focus op efficiëntie, die de overheid lange tijd heeft gehad, niet altijd leidt tot het gewenste effect. Voor massale processen is een focus op efficiëntie prima, maar er is ook problematiek in onze complexe samenleving die niet is op te lossen met een standaard regeling of een geautomatiseerd proces. Oplossingen voor dat soort problematiek vragen om een alerte en zelfbewuste uitvoering, die duidelijk aangeeft wat wel en niet werkt. Gemeenten krijgen daarmee een zwaardere rol en verantwoordelijkheid. Daarbij past dat ze elk jaar onderzoek doen naar hun uitvoering en laten weten wat er beter kan.

Nathan Ducastel is directeur VNG Realisatie / VNG Naleving en directeur Beleid – Informatiesamenleving bij de VNG