‘Ik doe het zoals ik ben’

Esmah Lahlah is de Beste Bestuurder van 2021 en de enige partij-onafhankelijke wethouder in Tilburg. Maar Lahlah heeft haar hart inmiddels verpand aan GroenLinks, waarvoor ze lijsttrekker is bij de raadsverkiezingen. ‘Ik was overal welkom maar nergens thuis.’

Esmah Lahlah wordt gebeld. Of ze er bezwaar tegen heeft als de Tilburgse coalitie-onderhandelaars haar cv onder ogen krijgen. ‘Ik wist dat ze een partijonafhankelijke wethouder met oog voor het sociaal domein zochten, maar ik had niet aan mijzelf gedacht. Een partij-onafhankelijke wethouder, het zei mij niets, maar ik vond het wel interessant. Stuur dat cv maar door. Tilburg was mijn stad geworden en het is de stad waar mijn kinderen zijn geboren en getogen’, zegt Lahlah.

Een paar weken later neemt ze politiek verlof bij de Tilburg University en op 18 juni 2018 is Esmah Lahlah de onafhankelijke wethouder in het college van D66, GroenLinks, VVD en CDA. Een wethouder zonder politieke ervaring, dat wel. ‘Ik was nog nooit bij een raadsvergadering geweest.’

Minder dan vier jaar later staat de hoofdredacteur van Binnenlands Bestuur met een loodzware bronzen bokaal op de stoep. Lahlah (42) is met stomheid geslagen als hij vertelt dat zíj is verkozen tot Beste Lokale Bestuurder van 2021. ‘Ik was al stil van de nominatie. Dat was zo eervol. Maar om dan te horen dat je de verkiezing hebt gewonnen!’ De dagen erop staat de telefoon niet stil in huize Lahlah, waar de bokaal pontificaal op de eettafel staat.

Wethouder Lahlah maakte in korte tijd veel indruk op haar medebestuurders. Niet alleen in Brabant, maar ook daarbuiten. Ze heeft de afgelopen jaren al behoorlijk wat gemeentedelegaties over de vloer gehad in Tilburg. Lahlahs collega’s noemen haar een ‘betrokken, effectieve en empathische bestuurder’, onder wier aanvoering ‘Tilburg stevig heeft ingezet op preventief en snel handelen om inwoners uit de schulden te halen en hun bestaanszekerheid te garanderen.’

Terugkomend op die politieke onervarenheid: was het een voordeel of een nadeel dat ze een groentje was? Wethouder Lahlah: ‘Het voordeel was dat ik mij heb kunnen verwonderen. Die ruimte kreeg ik van het college en van de raad. Waarom doen we dit zo? In het begin rolde ik af en toe wel met mijn ogen, hoor. In de raad ook. “Je hebt die vraag al gesteld en ik heb hem toch al beantwoord, waarom stel je hem dan weer?”

De raad gunde mij de tijd om de inhoud en het proces onder de knie te krijgen en gunde mij dat ik die vragen stelde. Als ik die zachte landing niet had gekregen, dan had ik hier vandaag wellicht niet gezeten. In die zin is de Beste Bestuurder van 2021 echt een prijs voor het collectief in Tilburg. Vergeet niet dat de raad unaniem in 2019 de kadernota ‘Tilburg investeert in perspectief’ over arbeidsparticipatie steunde. Daarmee sloegen we met z’n allen een nieuwe koers in.’

Onverteerbaar

Het idee dat de politiek een spel is met zijn eigen spelregels, is voor wetenschapper Esmah Lahlah in wezen onverteerbaar. ‘Maar door de jaren heen leer je wel hoe het werkt. O, dus zó lopen de hazen? Terwijl ik, heel naïef misschien, dualistisch dacht. Het duurde even voordat het kwartje viel. Maar achter dat ‘spel’, zitten in de raad wel betrokken leden die willen bijdragen aan een beter Tilburg.’ Is ze niet gewoon dankzij haar onbevangenheid de Beste Lokale Bestuurder geworden? Wethouder Lahlah: ‘Dat is een lastige. Ik kan alleen mezelf zijn. Bekenden hadden beelden van de politiek en vroegen zich af hoe ik in die wereld mijzelf kon zijn. Ik heb gezegd: “Ik stap in dit avontuur en dat doe ik op de manier die bij mij past. Als ik vervolgens niet meer naar mijzelf in de spiegel kan kijken, dan is het een mooi avontuur geweest en voorbij.”

‘In het begin rolde ik af en toe met mijn ogen, hoor’

Ik heb de afgelopen jaren gemerkt dat ik gewoon mijzelf mag en kan zijn. Iets anders werkt ook niet voor mij.’ Wel zo leuk: Esmah Lahlah vertelt haar verhaal met veel pret en met Helmondse tongval. Je zou zomaar zin krijgen in een worstenbroodje van bakker Morssink (geen favoriet natuurlijk van de islamitische Lahlah). Ze groeide op in de Willem Beringsstraat in de Leonardusbuurt, een sociaal-economische achterstandswijk in de Helmondse Binnenstad-Oost. Even verderop, in de Heistraat, de beruchtste straat van de wijk, stond het ouderlijk huis van Mohammed Chahim. Hij streek na een studie econometrie in Tilburg en een raadslidmaatschap voor de PvdA in Helmond neer in Brussel als lid van het Europese Parlement. Maar hij woont nog steeds in Helmond.

Ongeschonden

Lang niet alle ‘Marokkaanse mennekes’ komen ongeschonden uit de Leonardusbuurt. Chahim en Lahlah is dat wel gelukt. Waarom? Esmah Lahlah: ‘Omdat de juiste mensen je op de juiste momenten bijstaan. En omdat je geluk hebt. Ik had het geluk dat mijn ouders allebei niet hadden doorgestudeerd, maar dat wel graag hadden gewild. Zij hamerden erop dat onderwijs emancipeerde en tot financiële onafhankelijkheid leidde.

De mensen voor wie ik als wethouder werk, hebben net zoals jij en ik hun talenten en hun kwetsbaarheden, maar ze maken dingen mee en hebben soms niet het geluk dat ze de juiste mensen om zich heen hebben. Het is echt niet alleen een prestatie van jezelf. Ik had het heel vervelend rond mijn scheiding, maar ik had het geluk dat mensen mij bijstonden en mij de tijd gaven. Het had zomaar anders kunnen lopen.’

Wethouder Lahlah wil náást en niet tegenover de Tilburgers staan die tussen de wal en het schip zijn geraakt (6.500 huishoudens leven van de bijstand). ‘Daarmee gaan we tegen de grenzen van de wet aan als deze ons belemmert. Met de Participatiewet is dat zeker zo. Die moet anders.

Meer maatwerk bieden en mensen vertrouwen in plaats van ze te wantrouwen. Hoe fijn is het als de vraag wordt gesteld hoe het met je is en wat de gemeente voor je kan betekenen. Het scheelt al zo veel als iemand zich niet alleen voelt.’ Lahlah staat pal voor een empathische lokale overheid, maar dat is geen slappe overheid. ‘Met allerlei ruimhartige armoederegelingen helpen we de mensen niet. Maar we doen ook geen recht aan de talenten van inwoners die nu in de bijstand zitten door te roepen dat ze liever lui dan moe zijn. Daar kan ik zó boos om worden. We moeten hun talenten tot wasdom laten komen. Dat lukt alleen als je mensen vertrouwt, de menselijke maat hanteert, investeert in de relatie en samen naar mogelijkheden kijkt.’

‘Ik voelde mij ook eenzaam en alleen’

Om te ervaren hoe de gemeente je benadert en hoe het is om van de bijstand te moeten rondkomen, leefde wethouder Lahlah afgelopen voorjaar een maand van de bijstand. Die actie kreeg veel media-aandacht, maar hoe realistisch is dat? ‘Het is nooit zoals het echt is. Ik koos ervoor en ik had een perspectief. Juist het ontbreken daarvan fnuikt mensen. De ervaring en de gesprekken met Tilburgers hebben mij als mens en mijn wethouderschap wel verrijkt. We hadden met ‘Tilburg investeert in perspectief’ al een andere koers ingezet, maar nog zag ik dat het beter kon en moest. In de communicatie bijvoorbeeld.’

Anders

‘Stel je voor dat je de taal onvoldoende beheerst of laaggeletterd bent, en dan krijg je die formele en juridische brieven van de gemeente’, verzucht ze. ‘Ik heb mijn administratie aardig op orde, maar keek enorm op tegen de berg informatie die ik moest verzamelen. We vragen het meest van de mensen die het kwetsbaarst zijn. Kan dat niet anders?’ En na die maand? Lahlah: ‘Op basis van de verhalen van inwoners en de ervaringen van professionals hebben we dingen veranderd. Zo hebben we de zoektermijn van jongeren losgelaten. En we hebben ‘samenwonen op proef’ geïntroduceerd. Bijstandsgerechtigden mogen een half jaar op proef samenwonen zonder dat het invloed heeft op hun uitkering. Ook proberen we onze brieven zoveel mogelijk te dejuridiseren. ’

Rond die tijd krijgt Lahlah ook de eerste serieuze vragen of ze wil doorgaan als wethouder. Lahlah: ‘Dat wilde ik, want het werk zat er nog lang niet op. Toen nog liefst als partij-onafhankelijke wethouder. Ik heb altijd gezegd: ik ben partijrijk en niet partijloos, want dat klinkt zo triest. Ik was overal welkom en ik zag dat er veel meer politieke overeenkomsten dan verschillen in de raad zijn. Ik mocht bij alle fracties langskomen. Dat heeft mij veel gebracht en het past wel bij mij. Maar ik voelde mij ook eenzaam en alleen. Ik was overal welkom maar was nergens thuis.

Dat gevoel verbaasde mij, maar de eenzaamheid woog ook wel zwaar. Ik voelde de behoefte om te wortelen.’ En dus ging Lahlah in de loop van het jaar op zoek naar een partij, die ze afgelopen najaar vond in GroenLinks, waarvoor ze lijsttrekker is bij de gemeenteraadsverkiezingen. Burgemeester van Winterswijk en voormalig fractievoorzitter van GroenLinks in Tilburg Joris Bengevoord is maar wat blij met zijn ‘vangst’. ‘Esmah heeft de afgelopen jaren laten zien wat werken aan een sociale stad betekent. Wij zijn dan ook verheugd dat zij zich verbindt aan een groene en sociale partij als GroenLinks’, aldus de voorzitter van de kandidatencommissie van die partij.

Wethouder Lahlah is ook blij met GroenLinks, maar als we de feestvreugde even mogen bederven: als onafhankelijk wethouder was er weliswaar een bestuursakkoord, maar de lokale afdeling en het partijbureau keken niet over haar schouder mee. ‘Ik ben wie ik ben en GroenLinks weet wie dat is. Dat matcht heel goed. Mocht ik onverhoopt een keer iets doen wat GroenLinks in Tilburg of elders niet leuk vindt, dan zal ik uitleggen waarom ik heb gedaan wat ik heb gedaan.’

Veel lol

De verbintenis met GroenLinks heeft al wel een einde gemaakt aan haar politieke eenzaamheid. Lahlah: ‘Ik heb de afgelopen maanden gemerkt dat ik ergens bij hoor. We hebben veel lol en we kunnen met elkaar sparren. Gewoon leuk, en dat is ook fijn. En als we het in de toekomst wellicht een keer niet eens zijn over de inhoud, dan is dat helemaal niet erg.’

En voor de raadsverkiezingen met Groen- Linksfolders de markt op? ‘Dat is prima zolang het bij mij past. Er zijn ook dingen die gewoon echt niet bij mij passen. Het is belangrijk om jezelf te blijven. Als ik flyer op de markt, dan zou ik dat vooral doen om echt met de mensen in gesprek te gaan en met onze vrijwilligers te praten.’