Ambtelijke fusies aan orde van de dag

Hoewel verspreid over heel Nederland gemeenten zich bezinnen op herindeling, heeft recent een groot aantal gemeenten tot een ambtelijke fusie besloten. De raden en colleges blijven zelfstandig, maar de ambtelijke organisaties worden in elkaar geschoven. De gemene deler in alle besluiten is het besef dat de kwetsbaarheid bij de taakuitvoering moet worden verminderd. Er zijn echter ook gemeenten, zoals Zandvoort, die ertegen aan hikken. Daar vreest de politiek dat een ambtelijke fusie uitmondt in een bestuurlijke fusie: herindeling.

Meer opties

De colleges van Brielle, Hellevoetsluis en Westvoorne hebben deze week besloten om tot een ambtelijke fusie over te gaan. De drie raden beslissen hier in november over. De volksvertegenwoordigers van Lisse, Hillegom en Teylingen hebben recent besloten om de drie ambtelijke organisaties per 1 januari 2017 samen te voegen tot een ambtelijke organisatie. De gemeenteraden van Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo hebben eind juni het groene licht gegeven. Boxtel en Sint-Michielsgestel gaan op 1 januari 2016 samen aan de slag. In Zandvoort heeft het college onlangs de opdracht gekregen meer opties te verkennen.

Dienstverlening kleinschalig

‘Met ambtelijke samenwerking komen we als afzonderlijke gemeenten verder, we zetten een belangrijke stap naar kwaliteitsverhoging en vermindering van de kwetsbaarheid. We zorgen ervoor dat alle drie de gemeenten goed voor de toekomst zijn toegerust’, stellen de colleges op Voorne in een schriftelijke verklaring. Belangrijk voor Brielle, Hellevoetsluis en Westvoorne is dat de ‘couleur locale’ en de beleidsvrijheid behouden blijven. Een van de uitgangspunten is dat in iedere gemeente de loketten voor burgerzaken en zorgvoorzieningen open blijven. ‘Het wordt een grootschaliger organisatie, maar de dienstverlening en uitvoering blijven waar nodig en gewenst kleinschalig en op maat gesneden’, aldus de colleges.

Ontslagen

Ook voor Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo is het behoud van de eigen ‘kleur’ een belangrijk uitgangspunt, evenals het behouden en versterken van de kwaliteit, verminderen van de kwetsbaarheid en het beheersen van de kosten. Deze zogeheten BUCH-gemeenten gaan een gemeenschappelijke regeling aan; op 1 januari 2017 moet de werkorganisatie van start gaan. Gedwongen ontslagen zullen er niet vallen; medewerkers die via natuurlijk verloop de gemeente verlaten, worden vanaf de fusiedatum niet vervangen. In elk van de vier Noord-Hollandse gemeenten blijft een publieksbalie, waar onder meer rijbewijzen en paspoorten afgehaald kunnen worden. In onder meer Castricum is een motie aangenomen die de colleges van de vier gemeenten opdraagt om op basis van een evaluatie in 2020 een voorstel doen om de samenwerking al dan niet voort te zetten.

Werkgarantie

Het terugbrengen van de kosten van de ambtelijke organisatie met vijf procent is een van de  ambitie van Hillegom, Lisse en Teylingen. Medewerkers hebben geen functie-, maar wel een werkgarantie. Naast kostenverlaging stellen de gemeenten met één ambtelijke organisatie hun strategische positie te verbeteren, de kwaliteit van het werk te verhogen en de kwetsbaarheid te verminderen. De drie gemeenten hebben lange tijd geprobeerd ook Noordwijk en Noordwijkerhout aan zich te binden, maar die hebben gepast.

Schaalvergroting onontkoombaar

De gemeenschappelijke regeling die de ambtelijke samenwerking tussen Boxtel en Sint-Michielsgestel regelt, is vorige week in werking getreden. Een maand eerder namen de colleges van beide gemeenten met toestemming van hun raden hiertoe het besluit. Per 1 januari 2016 moet de nieuwe ambtelijke samenwerkingsorganisatie een feit zijn. Schaalvergroting is gezien de toename van gemeentelijke taken onontkoombaar. De twee wilden er graag ook Haaren bij hebben. Nadat de inwoners van Haaren zich nadrukkelijk uitspraken tegen een ambtelijke samenwerking met Boxtel en Sint-Michielsgestel besloot de gemeente Haaren eind 20 november vorig jaar om het aangaan van ambtelijke samenwerkingsverbanden in de ijskast te zetten.

Heet hangijzer

In Zandvoort is al dan niet verder ambtelijk samenwerken een politiek heet hangijzer. De grootste vrees is dat er na een ambtelijke fusie met Haarlem, op termijn, een bestuurlijke fusie volgt. In het coalitieakkoord 2014-2018 staat dat Zandvoort als gemeente zelfstandig moet blijven met een 'eigen couleur locale'. Verder wil Zandvoort ambtelijke samenwerking liever niet via gemeenschappelijke regelingen gestalte geven, omdat de raad democratische controle wil uitoefenen. Eind vorige maand heeft de gemeenteraad besloten dat er de komende tijd drie opties moeten worden uitgewerkt en van een financiële onderbouwing moeten worden voorzien. Het eerste scenario is alles houden zoals het is, waarbij Haarlem taken op het sociaal domein voor Zandvoort blijft uitvoeren. In het tweede scenario worden alle taken naar Haarlem overgeheveld en in de derde variant gaat een beperkt aantal taken naar Haarlem. De raad praat er in september verder over.