‘Rapport over dijkgraaf Tiesinga rammelt’

Het rapport van het onderzoeksbureau WagenaarHoes over de handelswijze van dijkgraaf Henk Tiesinga van waterschap Zuiderzeeland bij het verstrekken van vergunningen voor Windpark Noordoostpolder rammelt aan alle kanten. Dat stelt hoogleraar bestuurskunde Michiel de Vries van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hoofdonderzoeker René Hooijdonk noemt het rapport verantwoord.

Eenzijdig
De Vries heeft het onderzoek beoordeeld

 en commentaar gegeven op een aantal punten. Hij noemt het rapport eenzijdig en de methode van het onderzoek oncontroleerbaar. Ook vindt hij het onderzoek op verschillende plaatsen slecht beargumenteerd en de opdracht nogal beperkt geformuleerd. ‘Het onderzoek rammelt.’ De onderzoekers hebben er bijvoorbeeld voor gekozen om geen opposanten van het windpark te interviewen. ‘Niet correct’, vindt De Vries. ‘Als je alles slechts van een kant hoort is het maar de vraag of je juiste en complete informatie krijgt. Zo construeer je een eenzijdig onderzoek.’ Ook vindt hij het onderzoek oncontroleerbaar, omdat de namen van geïnterviewden en de vragenlijsten niet als bijlage zijn opgenomen. ‘Je weet niet wat er is gevraagd en niet aan wie het is gevraagd.’

Vertrouwelijkheid
Hooijdonk noemt tijdsdruk als reden om de opposanten niet te interviewen en wijst op een genoemde rapportage naar de Tweede Kamer met daarin de standpunten van opposanten. ‘De mensen die wij zouden interviewen hadden ook al een brief gehad, waarin hen vertrouwelijkheid werd beloofd.’ Wat betreft de vragenlijsten verwijzen de onderzoekers naar een protocol dat niet is opgenomen in het rapport. ‘Voor de traceerbaarheid was dat niet nodig. Het advies van onze opdrachtgever was dat er een kans was dat de bronnen met een beroep op de Wob openbaar zouden kunnen worden gemaakt. Dat wilden ze niet.’ De onderzoekers hebben wel mails en vragen van opposanten meegenomen. ‘Alles wat relevant zou kunnen zijn hebben we onderzocht en beoordeeld of het ook relevant was voor het rapport.’

Cryptisch
Tijdens het onderzoek zijn soms vragen naar boven gekomen die een antwoord zouden verdienen, maar gelet op de opdrachtomschrijving van de onderzoekers volgens hen toch onbeantwoord moesten blijven. De Vries vindt dat cryptisch klinken en dat dit de conclusies van het onderzoek ondergraaft. Hooijdonk is het daar niet mee eens. ‘Die vragen waren dan niet relevant, omdat ze niet in het beleid terecht zijn gekomen. Alle vragen die antwoord verdienen zijn beantwoord binnen de scope van het onderzoek. Wij hebben feiten aangegeven en conclusies getrokken. Het eindoordeel was aan de Algemene Vergadering.’

Schijn

In de Bestuurlijke Gedragscode Zuiderzeeland staat dat iedere schijn van belangenverstrengeling moet worden vermeden. Daar lopen de onderzoekers wel heel gemakkelijk overheen, vindt De Vries. ‘In de analyse doen ze wel uitspraken hierover, maar in de conclusies niet. Dat was wel op zijn plaats geweest.’ De Vries wijst ook op de constatering van de onderzoekers dat de gewekte schijn van belangenverstrengeling in de zomer van 2011 tot veel commotie heeft geleid. ‘Dat is natuurlijk cruciaal gegeven de gedragscode en regelgeving.’ Maar Hooijdonk zegt dat alle feiten die in het kader van “schijn” onderzocht dienden te worden ook zijn onderzocht. ‘De verstrekkendheid van geruchten en “journalistieke beweringen” was zo groot dat we niet onbeperkt aan alles aandacht hebben gegeven. Als iets alleen in de pers werd beweerd, hebben we dat niet meegenomen. Kennelijk was de aanpak van de opposanten om op de man te spelen.’

Spotlight
De onderzoekers stellen dat de deelname van de heer Tiesinga aan de stuurgroep en de overleggen bij EZ in de publieke beeldvorming heeft bijgedragen aan de schijn van belangenverstrengeling. De Vries vindt dat dit dan ook in de conclusies had moeten staan.’ Maar Hooijdonk zegt dat alleen maar sprake was van schijn. ‘Schijn kan niet altijd worden vermeden. Het wordt zelfs toegejuicht als bestuurders bepaalde nevenfuncties hebben, maar dan moeten ze wel alert zijn om die schijn te voorkomen. Nu had het niet zozeer te maken met het handelen van de dijkgraaf zelf, maar kwam het door anderen die een balletje opgooiden en dit in de spotlight zetten.’

Afwegingen
Water is de enige functionele opdracht van het waterschap en bij windmolens is veiligheid hun enige belang, schrijven de onderzoekers. Afwegingen over landschappelijk belang, milieu en energievoorziening horen niet bij het waterschap thuis, concluderen ze. De Vries vindt dit onzin. ‘Ook bij waterschappen gaat het om meerdere doelstellingen en vaak over afwegingen daarin.' Volgens Hooijdonk beaamt dit in het algemeen. ‘Maar in het geval van windmolens speelt alleen veiligheid.’

Bocht
De conclusie van de onderzoekers dat de dijkgraaf op geen enkel moment zijn positie bij het waterschap heeft aangewend in het voordeel van het Windpark Noordoostpolder vindt De Vries heel kort door de bocht. ‘Dan moet toch worden nagegaan wat de dijkgraaf in die gesprekken met initiatiefnemers in 2002 en 2003 en in de collegevergadering in 2005 heeft gezegd.’ Hooijdonk wijst erop dat die collegevergadering niet over ontheffingsvragen ging en de plannen tijdens de gesprekken met de initiatiefnemers nog heel vaag waren. ‘De dijkgraaf heeft alleen het beleid uitgelegd, dus dat alleen bij de dijken gebouwd mocht worden als er een ontheffing was.’

Onafhankelijk
De Vries zegt dat hij onderzoeken “waar naar de opdrachtgever wordt toegeschreven” vaak tegenkomt. ‘Waar vind je nog een onafhankelijk onderzoeksbureau?’, vraagt hij zich af. ‘BING zou zoiets kunnen doen. Die hebben over de burgemeester van Schiedam een nauwkeurig rapport gemaakt met letterlijke citaten van ambtenaren.’ Hooijdonk zegt dat de opmerkingen van De Vries hem zeer bekend voorkomen en dat deze besproken en overwogen zijn. ‘We hebben verwerkt wat gezien de tijd mogelijk was. Ik vind het een verantwoord rapport.’

Krampachtig
De Vries vindt nader onderzoek zelf ook niet nodig. ‘Het is klip en klaar dat de schijn van belangenverstrengeling is gewekt. De dijkgraaf wil het alleen niet toegeven.’ De Vries vindt het niet eens zo erg dat Tiesinga in de Koepel Windenergie Noordoostpolder zat. ‘Kwalijker vind ik wat hij daarna heeft gedaan. Zijn houding jegens de PVV, inclusief dat onderzoek. Hij was niet alleen technisch voorzitter, maar heeft zich ook inhoudelijk met besluiten bemoeid. Dat was belangrijk voor het waterschap. Als hij dat gewoon had gezegd, had hij veel minder verwijten gekregen. Nou en, had men dan gedacht. Dat hij krampachtig vasthoudt aan zijn standpunt dat hij niet inhoudelijk betrokken was, doet mij juist meer twijfelen aan zijn integriteit.’

Verantwoording

Hooijdonk vertelt dat hij een dossier heeft met alle gesprekken met geïnterviewden in een kast op het kantoor van WagenaarHoes. ‘Wij hebben als randvoorwaarde gesteld dat het waterschap zich hierover moet verantwoorden. Als er een verzoek komt om de verslagen in te mogen zien, dan zullen wij dit zeker voorleggen aan het waterschap. De keuze is dan aan de opdrachtgever.’