Provincies steggelen over betere verdeling rijkdom

Provincies verschillen enorm qua rijkdom. Die verschillen zijn alleen maar verder gegroeid door de lucratieve verkoop van aandelen nutsbedrijven door de provincies die Essent en Nuon grotendeels in bezit hadden. Het besef dat een herschikking van de middelen nodig is tussen arme en rijke provincies leeft weliswaar breed, maar de wijze waarop leidt tot grote onderlinge verdeeldheid tussen de provincies. De vrijwel gelijkluidende voorstellen van de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) en de IPO-commissie Stuiveling hebben kwaad bloed gezet bij de provincies die als betalers zijn aangemerkt.

Vorige maand publiceerde Binnenlands Bestuur het door de provincies onder de pet gehouden rapport Beheerst Verdelen van de commissie- Stuiveling. Die maakte in opdracht van het bestuur van de verzamelde provincies een aanzet tot een eerlijker verdeling van het provinciefonds. Mede door grote onderlinge verschillen in eigen vermogens, krijgen rijke provincies te veel en arme provincies te weinig aan algemene uitkering van het Rijk.

Volgens de commissie moeten vermogende provincies als Noord-Brabant en Gelderland de kas gaan spekken van bijvoorbeeld Flevoland en Zuid-Holland. Op basis van met name provinciale jaarrekeningen komt de commissie tot de conclusie dat Noord-Brabant (35 miljoen euro) , Gelderland (29), Overijssel (19), Limburg (15) en Zeeland (7) structureel minder en Groningen (3 miljoen euro), Noord-Holland (4), Utrecht (4), Friesland (7), Drenthe (14), Flevoland (17) en vooral Zuid- Holland (57) structureel meer moeten krijgen uit het provinciefonds. Eerder kwam de Rfv al tot een soortgelijk herverdelingsvoorstel.

Geïsoleerd

Noord-Brabant is een van de provincies die de uitkomsten niet accepteert. De reden is dat het vertrekpunt niet deugt. Verantwoordelijk gedeputeerde Ruud van Heugten hekelt wat hij noemt ‘de geïsoleerde vermogenscorrectie’. Er wordt in zijn ogen namelijk niet gekeken naar andere inkomstenbronnen, waaronder de dividenduitkeringen en anderen specifieke uitkeringen aan gemeenten en andere overheden.

Van Heugten: ‘Als er dan toch moet worden herverdeeld, moet je eerst wel alles meetellen. Dat betekent dus breder kijken, waarbij je ook dividendinkomsten van gemeenten meeneemt. In Zuid-Holland sloeg 150 miljoen euro per jaar aan dividend neer van Eneco. In Brabant ook 150 miljoen, maar dan van Essent. Enig verschil is dat in Zuid- Holland dit dividend met name bij aandeelhoudende gemeenten binnenkomt en niet bij de provincie. In Brabant is dat net omgekeerd’, aldus Van Heugten. ‘Bovendien vind ik dat - nogmaals als je kiest voor een herverdeling - je per gebied ook andere dividendinkomsten moeten meerekenen. Dat wil zeggen ook van de haven Rotterdam en luchthaven Schiphol.’

Brabant beroept zich op aanvullende cijfers die aantonen dat er gemiddeld genomen meer geld terechtkomt in de Randstad dan in andere provincies. Door het Instituut Onderzoek Onderzoeksuitgaven (IOO) is vastgesteld dat van provinciefonds, gemeentefonds, MIRT- GSB-, FES-, en VROM-gelden gemiddeld ruim 1900 euro per inwoner neerslaat in de drie Randstadprovincies tegenover 1350 euro per inwoner in de negen regioprovincies. Verevening van de vermogens tussen de Randstad en de regioprovincies zoals voorgesteld, leidt dus volgens Brabant tot een vergroting in plaats van een verkleining van de verschillen in voorzieningenniveau tussen provincies. ‘Voor de burger maakt het immers niet uit bij welke overheid het geld terechtkomt’, luidt de redenatie.

Verwend

Volgens de adviezen van de Rfv en de commissie onder leiding van Algemene Rekenkamerpresident Saskia Stuiveling zou Zuid-Holland namelijk zo’n 50 miljoen euro per jaar extra krijgen uit het provinciefonds. Die plus zou worden bekostigd uit een daling van de provinciefondsuitkering van Noord-Brabant.

Van Heugten beticht zowel de adviesraad als Stuiveling van ‘lui re kenwerk’ en ‘selectief winkelen.’ Zuid-Holland zet hij neer als een ‘verwend kind’ en ‘rupsje-nooit-genoeg’ dat alsmaar zeurt te weinig te krijgen. ‘Wij laten onze spaarrekening op deze manier niet plunderen. Dat krijg ik nooit uitgelegd aan de Statenleden’, zegt hij.

Anders dan het Rfv-advies werd het Stuiveling-rapport vanwege de grote onderlinge onenigheid nooit officieel aangeboden aan de fondsbeheerders, Binnenlandse Zaken en Financiën. Het rapport mocht zelfs niet openbaar worden. De publicatie van Binnenlands Bestuur doorkruiste dat voornemen.

Omdat de provincies er onderling niet uitkomen, ligt de bal intussen bij de fondsbeheerders. Die laten intussen onderzoeksbureau Cebeon een nieuw verdeelmodel maken. Gerust is de Brabantse gedeputeerde allerminst over de uitkomst daarvan. In de onderzoeksopdracht werd immers verwezen naar het Rfv-advies om tot een vermogensrendementsheffing te komen. ‘Dat betekent dat voor de zoveelste keer weer volgens de oude lijnen wordt gekeken’, verzucht Van Heugten. ‘Wat ons betreft is het: je onderzoekt alles of helemaal niets.’