Provincies maken zich minder breed

De provincies willen zich specifieker gaan richten op fysieke en economische taken. Het middenbestuur aast niet op het overnemen van gemeentetaken. Aanstaande maandag presenteert CDA-coryfee Tineke Lodders de decentralisatievoorstellen die ze - betreffende de provincies - in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken maakte. In hoofdlijnen komt het advies van haar commissie neer op een heroriëntatie op de provinciale kerntaken: landelijk gebied, regionale economische ontwikkeling, water en verkeer en vervoer.

Hoewel bij het ter perse gaan van dit nummer de eindversie van het rapport nog niet gereed was, lijken de provincies afstand te nemen van de meer op individueel, burgerniveau gerichte taken, zoals de jeugdzorg. Verder bepleit Lodders een overheveling van tal van specifieke uitkeringen van het rijk naar de vrij besteedbare algemene uitkering (provinciefonds). Behalve dat de geldstroom anders gaat lopen, betekent dat geen ingrijpende wijziging voor wat provincies (gaan) doen.

Waar het de provinciale taakopvatting betreft, grijpt Lodders terug op een eerder rapport van de commissie-Geelhoed. Daarin profileren de provincies zich als bestuurlijke tussenlaag: opdrachtnemer van het rijk, opdrachtgever richting gemeenten. Op het vlak van het interbestuurlijk toezicht, stelt de commissie voor dat provincies geen stapje terug doen. Volgens ingewijden claimen provincies geen taken die nu nog aan gemeenten toebehoren. Omgekeerd doen gemeenten dat wel. Het Cebeon-rapport (Voorzetten voor decentralisatie) dat in opdracht van de VNG werd gemaakt als vertrekpunt voor de commissie D'Hondt - die in juni advies gaat uitbrengen over decentralisatie - gaf al een aardig voorproefje van wat de gemeenten aan geld, taken en bevoegdheden van de provincies willen afsnoepen. De opsomming bevat taken en middelen (in totaal 5,5 miljard euro) op onder andere het gebied van jeugdzorg, milieu, cultuur, volkshuisvesting, ruimtelijke ordening, stedelijke vernieuwing en infrastructuur.

Deense model

De commissie onder leiding van oud-PvdAbestuurder Ed d'Hondt wil de macht van gemeenten verder oprekken. Daarbij zou de taakgroep het Deense model voor ogen hebben, waar de positie van de provincie vergaand is gemarginaliseerd. Ter inspiratie organiseerde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten vorig jaar een busreis naar Denemarken. Binnenlandse Zaken maakte deel uit van die delegatie - de provincies niet.

Hoewel de commissie-Lodders de hete adem van de commissie-D'Hondt in de nek voelt, kiezen de provincies in het maandag te presenteren rapport bewust niet voor een confronterende koers. Toch voorziet VNG-directievoorzitter Ralph Pans problemen. Hij snapt de logica ook niet van de gescheiden voordrachten. 'Dat het rapport van de Taakgroep provincies al eerder verschijnt zal ongetwijfeld voor veel ruis gaan zorgen, want hoe kun je nu in redelijkheid uitspraken doen over decentralisatie naar de provincies wanneer die naar de gemeenten nog op de tekentafel liggen', schrijft hij in zijn weblog. In beide kampen bestaat de 'niet onaanzienlijke vrees' dat door het verschil van opvattingen er uiteindelijk weinig terecht komt van de overheveling van taken naar de lagere overheden. Het is een publiek geheim dat veel departementen niet op verdere decentralisatie zitten te wachten.