‘Zwaardere’ loco moet burgemeester ontlasten

Om een te zware belasting van burgemeesters te voorkomen, zou de functie van loco-burgemeester zwaarder kunnen worden opgetuigd. Het moet de positie van de burgemeester minder kwetsbaar en de persoon minder eenzaam maken.

Door veranderende wetgeving zijn taken en bevoegdheden van de burgemeester de laatste jaren behoorlijk opgerekt. Het werk krijgt een steeds grotere impact, met name op het privéleven. De grenzen lijken volgens Frits Lintmeijer en Luc Dietz bereikt, zo stellen ze in een essay* in Binnenlands Bestuur vast op basis van elf gesprekken met burgemeesters. 

Eenzame post
In de beeldvorming heet de burgemeester steeds vaker crimefighter. Die grotere zichtbaarheid van de burgemeester bij het aanpakken van ondermijning leidde tot ernstige bedreigingen. ‘Dat is niet alleen een aantasting van de democratische rechtsorde, maar het berooft de burgemeester ook van een wezenskenmerk van de functie: vrijuit midden in de gemeenschap je tussen de mensen kunnen bewegen’, aldus de auteurs.

Burgemeesters zijn in het Nederlandse bestuurlijke bestel onafhankelijk en onpartijdig. De keerzijde is dat de burgemeester van niemand is. Dat maakt in combinatie met de grote werkdruk de positie kwetsbaar. Het bevordert de functionele eenzaamheid. Lintmeijer en Dietz: ‘Burgemeester ben je 24 uur per dag, zeggen ze allemaal. Eén van onze gesprekspartners vond het na twee jaar zo zwaar dat hij via de commissaris van de koning professionele ondersteuning zocht.’

Burgemeesters geven zelf een aantal suggesties om daar wat aan te doen. Zo zouden in met name kleinere gemeenten politie en justitie weer een grotere rol kunnen pakken. ‘Dat komt ook tegemoet aan de zorg dat de burgemeester te veel op de stoel van zowel regelgever, handhaver en oplegger van sancties is beland. Hoe stoer dat ook mag zijn, het legt een te grote druk op de persoon. En ook is het een bijna geruisloze aantasting van de scheiding der machten, waar de fundamenten van onze democratische rechtstaat op rusten. Dat vraagt op een herbezinning bij verdere wetgeving over de burgemeestersrol’, aldus de auteurs.

Bardienst
Met name de suggestie van Elly Blanksma, burgemeester van Helmond, om de functie van loco-burgemeester meer gewicht en inhoud te geven verdient volgens Lintmeijer en Dietz serieuze aandacht. Nu is dat vaak nog een restpuntje bij de collegevorming of een vanzelfsprekende rol voor een wethouder uit de grootste collegefractie. ‘Het loco-schap moet een volwaardige activiteit van de eerste wethouder zijn, geen veredelde bardienst’, zo tekenden ze op uit de mond van Elly Blanksma.

Een stevige vaste rol als secondant zou de burgemeesterstaak meer behapbaar maken. ‘Het vergt ongetwijfeld goede afspraken over de taakverdeling tussen beiden en het zal zeker ook wennen zijn om een aantal bevoegdheden meer gezamenlijk uit te oefenen. Maar de winst is dat de persoon minder kwetsbaar en de rol minder eenzaam wordt. Op de agenda van de collegevorming wordt het dan ook een steviger onderhandelingspunt, waar de burgemeester anders dan bij veel huidige formaties op dat onderdeel niet aan de zijlijn mag blijven staan’, aldus Lintmeijer en Dietz.

Kandidaten
Ze proeven de bezorgdheid of bij verdere verzwaring in de toekomst nog kandidaten te vinden zijn. ‘De grenzen van wat in het takenpakket van de burgemeester past, zijn wel zo’n beetje bereikt. Met de steeds prominentere rol voor de burgemeester bij het bestrijden van misdaad en het aanpakken van overlast, is niet alleen de druk op het werk, maar ook op de persoon toegenomen’, stellen ze. ‘Als dat leidt tot soms ernstige bedreigingen, dan is het duidelijk dat er sprake is van ontoelaatbaar gedrag.  Een passend antwoord daarop heeft de wetgever nog niet gevonden, maar duidelijk is dat de bescherming van ambt en persoon moet worden versterkt. Maar ook zonder bedreigingen is er een sluipend proces ontstaan, waarbij de burgemeester steeds meer als eenzame strijder in de wind staat.’

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week (inlog)

*Dit artikel is een ingekorte versie van een essay waarin een elftal burgemeester praten over hun beroep, aangevuld met een aantal conclusies. Het gehele essay is te lezen op Dietz.nl