Nieuwe partijen: ‘Gemeenten hebben zaken niet op orde’

Nieuwe politieke partijen ervaren problemen bij het verzamelen van de ondersteuningsverklaringen die nodig zijn om mee te doen aan de aankomende Tweede Kamerverkiezingen. Ze klagen over gemeenten die het afleggen van zo'n verklaring, als gevolg van coronamaatregelen, te moeilijk maken. 

Stempel
Volt, een Europees-georiënteerde politieke partij die in 2019 als debutant meedeed aan de Europese Parlementsverkiezingen, wil dit jaar voor het eerst een gooi doen naar Kamerzetels in Nederland. Daarvoor moet de partij voor 1 februari minstens 30 zogenaamde ondersteuningsverklaringen per kieskring binnenhalen. Kiezers kunnen die verklaring afleggen bij de gemeente waar ze wonen. Zonder stempel van een gemeenteambtenaar is de verklaring ongeldig.

Klachten
Dat zou een eenvoudige procedure moeten zijn, maar de praktijk is weerbarstiger, merkten supporters van Volt. 'Dat komt met name omdat gemeenten hun zaken niet op orde hebben', zegt Volt-woordvoerder Jasper Munnichs. 'De klachten stromen bij ons binnen.' Ook NLBeter, een andere politieke nieuwkomer, ervaart 'gedoe' bij gemeenten, aldus woordvoerder Jan-Willem Wits.

Zonder afspraak
Beide partijen geven aan dat gemeenten niet altijd de mogelijkheid bieden om zonder afspraak langs te komen. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken (D66) heeft echter medio december in een brief aan alle burgemeesters al duidelijk gemaakt dat dat wél mogelijk moet zijn. Soms lukt het na meermaals aandringen wel, blijkt uit ervaringen van Volt-aanhangers, maar vanzelfsprekend is het niet.

Twee weken verder
Ook het maken van een afspraak om langs te komen – wat dus niet verplicht is, maar wat veel gemeenten wel op prijs stellen – gaat niet altijd vlekkeloos. Woordvoerder Wits (NLBeter): 'We krijgen nu signalen dat het bij sommige gemeenten heel moeilijk is om zo'n afspraak te maken. Dat kan niet telefonisch maar moet online. En soms ben je dan twee weken verder voordat een ambtenaar tijd heeft.'

Formulieren
Als die horde is genomen, blijken gemeenten fouten te maken bij het invullen en afstempelen van het formulier. Sommige gemeenten gebruiken bijvoorbeeld ongeldige formulieren, vertelt Munnichs (van Volt). Zijn partij liet eerder deze week zo'n 800 ondersteuningsverklaringen controleren door de Kiesraad. Bijna een vierde daarvan bleek ongeldig te zijn. Bij een groot deel van de fouten lag de schuld in ieder geval deels bij de gemeente.

Moeizaam
'Wij horen dat je vroeger als nieuwe partij gewoon voor het gemeentehuis ging staan en mensen kon verleiden om even naar binnen te lopen met zo'n ondertekende verklaring', aldus Wits (NLBeter). 'Het was een kleine moeite en dit gaf dan ook zelden problemen.' Maar in coronatijd is dat een ander verhaal, weet Munnichs, die de strategie onlangs met Volt probeerde toe te passen. 'Dat ging erg moeizaam. Hadden we iemand overtuigd, dan moest die vervolgens een half uur wachten om de verklaring in te vullen. Daar zou ik zelf ook geen zin in hebben.'

Tekst loopt door onder foto. 

Volt-leden voeren campagne bij het stadhuis van Almere.

Per ongeluk
Drie gemeenten zeggen zich desgevraagd niet in het beeld te herkennen. Munnichs vertelt over een Volt-lid uit Rotterdam, dat telefonisch te horen kreeg dat ze niet langs mocht komen op het stadhuis. De gemeente Rotterdam zegt echter met dat voorval niet bekend te zijn. Wel is een aanhanger van BIJ1 per ongeluk verkeerd geïnformeerd, geeft een woordvoerder toe. Maar dat was vóór 4 januari, het officiële begin van de periode om ondersteuningsverklaringen af te leggen. Sinds 4 januari zijn alle betrokken ambtenaren op de hoogte van de regels rondom de procedure, aldus de woordvoerder. Inmiddels zijn er in Rotterdam al zo'n 400 ondersteuningsverklaringen afgelegd.

Aandringen
Ook de gemeente Alkmaar, waar een andere Volt-supporter naar eigen zeggen tot vier keer toe moest aandringen om geholpen te worden, weet van niets. 'Dat beeld herkennen wij niet. Als iemand alleen komt, kan hij gewoon naar binnen zonder afspraak. De beveiliging bij de ingang en de medewerkers van de receptie zijn op de hoogte van de vrije inloop', reageert een woordvoerder. De gemeente Eindhoven, waar Volt ook problemen ondervond, geeft een vergelijkbaar antwoord. 'Ondanks het werken op afspraak hebben wij niet het beeld dat het minder soepel loopt dan in andere jaren', schrijft de gemeente.

Inspanning
De Kiesraad, die de ondersteuningsverklaringen uiteindelijk beoordeelt, ontvangt 'incidentele signalen' dat kiezers bij de gemeente voor een dichte deur staan. Woordvoerder Heleen Hörmann kan echter niet zeggen of er dit jaar meer problemen zijn dan in andere verkiezingsjaren. Wel heeft de Kiesraad dit keer een speciaal contactpersoon bij het ministerie van Binnenlandse Zaken om dat soort signalen direct door te geven. Het ministerie spreekt vervolgens de betreffende gemeente aan. 'Vanwege covid is er ontzettend veel inspanning om ervoor te zorgen dat het soepel verloopt', aldus Hörmann.

Energie
Jasper Munnichs van Volt is er, ondanks de obstakels, van overtuigd dat zijn partij voor de deadline van 1 februari de benodigde ondersteuningsverklaringen kan binnenhalen. 'We gaan er met de hele organisatie aan trekken. Maar het kost wel energie die we anders in de campagne hadden kunnen stoppen.'

DigiD
Woordvoerder Jan-Willem Wits van NLBeter draagt voor volgende verkiezingen alvast een oplossing aan: 'Waarom deze archaïsche benadering? Waarom kan dit niet gewoon online met je DigiD? Dat is natuurlijk best wel gek omdat je allerlei andere zaken die nog wel wat gewichtiger zijn, zoals belastingaangifte, wel met je DigiD kan regelen.'