Het rijk als het nieuwe middenbestuur

Steden en regio’s worden belangrijker, en Europa eveneens. De rijksoverheid wordt op die manier min of meer uit elkaar getrokken. Volgens Rien Fraanje zit er voor het rijk niets anders op dan zich te ontwikkelen tot een middenbestuur, een overheidslaag tussen de regionale en internationale bestuurslaag in.

Uit elkaar getrokken

De nationale overheid heeft via regionalisering en mondialisering te maken met middelpuntvliedende krachten. Aan de ene kant betekent mondialisering voor Nederland heel concreet dat het Europese niveau taken van de rijksoverheid heeft overgenomen; Brussel wint aan belang ten koste van Den Haag. Tegelijkertijd wint de regio aan importantie. De rijksoverheid wordt zo min of meer uit elkaar getrokken.

Glokalisering
Het samenstel van regionalisering en mondialisering wordt ook wel aangeduid met de samengevoegde term ‘glokalisering’. De rijksoverheid ontwikkelt zich aldus tot een middenbestuur, een overheidslaag tussen de regionale en internationale bestuurslaag in. Dat betekent niet per se dat de rijksoverheid aan belang verliest. Zij moet zich wel heroriënteren op rol en taak. Wanneer andere overheden op tal van beleidsthema’s inhoudelijk het primaat hebben verworven, kan het rijk niet meer eenzijdig van bovenaf sturen, maar moet het rekening houden met gelijkwaardige samenwerkingspartners.

Overzicht
Het middenbestuur heeft het overzicht dat overheden en organisaties missen die zich op andere plekken in het netwerk bevinden. De rijksoverheid moet vanuit die positie schakelen tussen Europa en de regio. Vanuit de rol van schakelaar vertaalt het rijk generiek beleid vanuit Brussel naar en concretiseert het voor de decentrale overheden in eigen land. En vanuit het overzicht heeft het middenbestuur de belangrijke taak te bemiddelen en de mogelijke belangentegenstellingen die uit die verschillende posities voortkomen te overbruggen en met elkaar te verbinden.

Kennisinfrastructuur
De kennisinfrastructuur is nog steeds georganiseerd op rijksniveau. In Den Haag bestaan Hoge Colleges van Staat, planbureaus en adviescolleges die vaak expliciet als opdracht hebben om regering en parlement te bedienen met hun kennis, onderzoeken en adviezen. Tegelijk hebben we hierboven vastgesteld dat de regio en Europa aan belang winnen en beleidsrijke keuzes moeten maken. Zeker voor de regio geldt dat de politici en bestuurders aldaar daarvoor niet altijd de toegang hebben tot de benodigde kennis om de belangrijke besluiten afgewogen te kunnen nemen.

Schat aan informatie

Het rijk zit op een schat aan informatie die niet vanzelf mee decentraliseert met de taken. Daarmee krijgt het rijk de belangrijke taak om als kennismakelaar op te treden en daarmee te zorgen dat de beschikbare kennis op de juiste plekken neerslaan. De rijksoverheid moet de informatie niet voor zichzelf houden, maar voorzieningen opzetten dat ervoor zorgen dat die kan doorsijpelen naar de mensen die voor hun regio belangrijke beslissingen moeten
nemen.

Lees het hele essay van Rien Fraanje, secretaris-directeur van de Raad voor het Openbaar Bestuur, deze week in BB14 (inlog).