Handelsmissies overheden naïef en niet rendabel

Provincie- en gemeentebestuurders reizen nogal eens naar het buitenland. Dat doen ze onder het mom van een handelsmissie, studietrip of inspiratiereis. Maar het levert vrijwel nooit iets op zegt Huub Ruël, Lector International Business aan de Hogeschool Windesheim. ‘Alleen als er van tevoren aan een goed plan voor de lange termijn is gewerkt heeft het kans van slagen. Maar de realiteit is dat er vrijwel nooit goed over is nagedacht.’

Toename buitenlandreizen
In 2013 spendeerden alle provincies bij elkaar zo’n 257.000 euro aan buitenlandse reisjes. De krant BN de Stem onderzocht de buitenlandreizen van provinciale bestuurders en concludeerde dat dit fors meer is dan in 2011 en 2012. Toen declareerden de provinciebestuurders per jaar gemiddeld 164.000 euro aan reis- en verblijfskosten over de grens. Of de reizen lucratief zijn blijft echter een raadsel.

Silicon Valley
De provincie Gelderland gaf het meeste uit aan een dienstreis, naar Silicon Valley in de VS. Maar liefst 33 duizend euro werd er betaald voor een 8-daagse reis met gedeputeerde Traag en haar ambtelijke gevolg. Doel van de reis was volgens de provincie op zoek te gaan naar overeenkomsten en verschillen tussen Silicon Valley en Gelderland. 'De reis en de uitkomsten ervan sluiten aan bij de doelstellingen van onder meer de programma’s Energietransitie en Topsectoren van de provincie Gelderland,' aldus een reisverslag van de provincie.

Over grenzen kijken

‘Het past in de bestuursstijl om over de grenzen van de provincie en Nederland te kijken,’ verdedigt een provinciewoordvoerder zich. ‘Het doel is om uiteindelijk de werkgelegenheid in de provincie te stimuleren, de ene keer lukt dat wel en de andere keer niet. Als je niet op reis gaat met je partners, zoals bedrijven en ambtelijke ondersteuning, kom je er ook nooit achter. De reizen worden altijd op maat gemaakt en zorgvuldig samengesteld, afhankelijk van de bestemming en de missie. Maar de China-reizen bijvoorbeeld hebben al veel opgeleverd, ook al is dit niet altijd direct aantoonbaar. Vaak worden onze bestuurders gevraagd door het bedrijfsleven, dat opent toch vaak wat meer deuren.’

Ongerichte reis
Maar Huub Ruël vraagt zich af wat de exacte bedoeling van zo'n reis is. 'Wil de provincie Silicon Valley naar Gelderland halen? Of energiebeleid overnemen? Natuurlijk is inspiratie opdoen belangrijk, maar dit klinkt als een ongerichte reis.' Hij is van mening dat de handelsmissies door lokale overheden nog in de kinderschoenen staat. ‘Alleen Amsterdam en Rotterdam doen het goed wat betreft de ‘branding’ van hun stad. Maar daar wordt ook veel in het buitenlandbeleid geïnvesteerd.’ 

Elkaar beconcurreren
Vaak doen decentrale overheden zelfs meer kwaad dan goed met hun individuele buitenlandbeleid. ‘Nederlandse provincies en gemeenten beconcurreren elkaar, terwijl je beter de concurrentie met buitenlandse gemeenten kunt aangaan. Alhoewel China bijvoorbeeld, geen enkel verschil ziet tussen locaties als Parijs, Berlijn of Zwolle. Het is wat hun betreft gewoon Noordwest-Europa.’

Centrum van de wereld
Goedbedoeld maar naïef noemt de lector de handelsmissies van provincies en gemeenten. ‘Ze zien zichzelf vaak als het centrum van de wereld, maar wees realistisch. Alleen als er hele concrete doelen worden geformuleerd is er kans op resultaat. Wat wil je als provincie of gemeente bereiken, wie wil je daarvoor ontmoeten en hoe bestendig je vervolgens je contacten. Er is zeker professionalisering nodig bij de internationaliseringsfunctie van lokale overheden.’

Kritisch zijn
Hij roept Provinciale Staten en gemeenteraden dan ook op erg kritisch te zijn op buitenlandreizen van hun bestuurders. ‘Vraag wat het concrete plan is en de exacte bedoeling, het gaat tenslotte om belastinggeld. Beter is het om van tevoren verantwoording over de reis af te leggen. En niet zoals nu altijd het geval is, pas achteraf.' 

Staatsbezoek
Ruël uitte oveigens ook al zijn twijfels bij de winst van de koninklijke handelsmissie in Japan op dit moment. ‘Handelsmissies zijn zinvol en bruikbaar en voor bedrijven vaak de juiste eerste stap om een buitenlandse markt binnen te komen, maar leveren per handelsmissie geen miljarden op. Ook niet in aanwezigheid van  een minister of staatshoofd. Als er miljarden worden 'geclaimd' aan opbrengsten dan zit daar heel veel voorwerk door bedrijven aan vast en is het onderteken-moment 'slechts' een laatste zetje.’

Gouden tip
Ruël heeft nog een gouden tip voor reislustige bestuurders: ga op handelsmissie naar Duitsland. ‘Het klinkt misschien saai, maar daar liggen toch echt de concrete kansen om door grensoverschrijdende samenwerking de economie te versterken.’