Hogere eigen bijdrage remt gebruik thuiszorg

Verhoging van de eigen bijdrage leidt ertoe dat ouderen en langdurig zieken minder thuiszorg afnemen. Bij elke 10 procent verhoging van de eigen bijdrage daalt de zorgvraag gemiddeld met 2,6 procent, zo blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB). Het effect is wel kleiner dan werd verondersteld.

Zorg mijden
Sinds de decentralisatie van delen van de AWBZ in 2015, is er regelmatig discussie over de effecten van de eigen bijdrage op het gebruik van langdurige (thuis-)zorg, zoals persoonlijke verzorging, verpleging en begeleiding. Binnenlands Bestuur en de vereniging Ieder(in) waren tot nu toe de enigen die er systematisch onderzoek naar hebben gedaan. Uit hun enquêtes kwam naar voren dat een kwart van de ouderen en langdurig zieken zorg zou gaan mijden als gevolg van verhoging van de eigen bijdrage.

Bijtelling

Uit de CPB-analyse naar aanleiding van de invoering van de vermogensinkomensbijtelling volgt echter een gematigder beeld: er is wel een effect, maar er is geen bewijs gevonden voor het op grote schaal mijden van zorg.  Voor meerpersoonshuishoudens en gebruikers van relatief eenvoudige zorgvormen is het effect iets sterker dan gemiddeld.

Het CPB-onderzoek is een analyse van de effecten na de verhoging van de vermogensinkomensbijtelling in januari 2013. Die wijziging leidde ertoe dat zorggebruikers met belastbaar vermogen een hogere eigen bijdrage moesten betalen. Dat maakte het mogelijk om de effecten in kaart te brengen voor vergelijkbare groepen zorggebruikers, met en zonder belastbaar vermogen. 

Vermogende zorggebruikers

Na de verhoging van de vermogensinkomensbijtelling daalde de zorgvraag onder vermogende zorggebruikers – ten opzichte van een vergelijkbare groep zonder eigen vermogen – met 5,7 procent. Dat is een gemiddeld effect over heel 2013. Het effect neemt toe over tijd; de eerste maanden na de wijziging is het nihil, maar het stijgt tot circa 11 procent in de laatste maanden van 2013. De gemiddelde toename van de eigen bijdrage voor die groep was 42 procent. ‘Daaruit volgt een elasticiteit van -0,26: wanneer de eigen bijdrage met 1 procent stijgt, daalt de zorgvraag met 0,26 procent’, aldus het CPB.

Onnodige zorg

Het nieuwe kabinet is van plan de eigen bijdrage in de Wmo te verlagen tot een vast tarief van maximaal 17,50 euro per vier weken. Dat beperkt gemeenten in hun inzet van de eigen bijdrage als sturingsinstrument. Voorheen konden gemeenten, binnen bepaalde plafonds en voor verschillende inkomenscategorieën, zelf de eigen bijdrage vaststellen. Enerzijds kan dat leiden tot minder kostenbewustzijn bij gebruikers en een toename van onnodige zorg, anderzijds verkleint dat het risico op ongewenst zorgmijden. De resultaten van het CPB-onderzoek wijzen erop dat beide aspecten een kleinere rol spelen dan gedacht.