Gemeentepolitiek? …nah.

De interesse van jongeren in de lokale politiek is minder dan die in de landelijke politiek. Dit vertaalt zich onder meer in lagere opkomstcijfers onder jongeren bij raadsverkiezingen. Diverse jongeren proberen hun leeftijdsgenoten aan te sporen in maart te gaan stemmen. En dan vooral ook op jongeren.   

De raadsverkiezingen komen rap naderbij. Inmiddels is bekend welke partijen er met welke kandidaten meedoen op 14, 15 en 16 maart. Bij zowel jong als oud ligt de opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen altijd flink lager dan bij die voor Kamerverkiezingen. Bij landelijke verkiezingen stemmen weliswaar minder jongeren dan oudere stemmers, maar ‘niet dramatisch minder’, weet politicoloog Roderik Rekker (37. Hij doet onderzoek naar generatieverschillen in stemgedrag.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen laten veel meer jongeren de stembus links liggen. ‘Het is voor jongeren minder vanzelfsprekend om te gaan stemmen en zeker voor de gemeenteraad. In de lokale politiek gaat het om thema’s die bij jongeren minder leven. Ze houden zich meer bezig met grote problemen, zoals het klimaat en racisme. Dat zijn thema’s die jongeren niet met lokale politiek associëren’, aldus de aan de Universiteit van Amsterdam verbonden Rekker. ‘Daarnaast voelen jongeren zich meer wereldburgers dan ouderen en identificeren jongeren zich mede daardoor minder met de gemeente waarin ze wonen. Ze wonen vaak ook niet lang op dezelfde plek, omdat ze bijvoorbeeld nog studeren.’

De opkomst bij de raadsverkiezingen in 2018 lag op 55 procent. De opkomst onder specifiek jongeren (18-35 jaar) lag dat jaar op 42 procent, zo blijkt uit het Lokaal Kiezersonderzoek 2018. Flink lager dus. In het onderzoek van Rekker (die mensen tot 25 jaar als jongere definieert) naar de opkomst bij Kamerverkiezingen, ligt het percentage jonge stemmers hoger. Zo ging bij de Kamerverkiezingen van maart vorig jaar 68,5 procent van de jongeren naar de stembus. Weliswaar minder dan de 76,1 procent in 2017, maar nog altijd aanmerkelijk meer dan de opkomst bij lokale verkiezingen. ‘Jongeren hebben minder met lokale politiek’, aldus Rekker.

Dagelijks leven

Dat beaamt studente Elisa Kamps (22 jaar), een van de kernteamleden van het initiatief Stem op een jongere. Via vooral sociale media, zoals Instagram, spoort zij en andere vrijwilligers jongeren aan in maart te gaan stemmen, en het liefst op een jonge kandidaat. ‘Politiek heeft een stoffig imago en zeker de gemeenteraad’, stelt Kamps. ‘Jonge mensen weten vaak niet goed waarvoor een gemeente verantwoordelijk is en welke impact gemeentelijke besluitvorming op hun dagelijkse leven heeft.

Maar juist de gemeente neemt besluiten die effect hebben op het dagelijks leven, ook voor jongeren.’ Denk aan subsidies voor sport- of culturele voorzieningen, of aan de openingstijden van de kroeg. Maar ook de grote problemen die jongeren belangrijk vinden en waar ze zich mee bezig houden – zoals klimaat, de energietransitie en de opvang van asielzoekers – worden in gemeenten in lokaal beleid vertaald. ‘Jongeren denken dat alles in Den Haag wordt bepaald, maar in de gemeente worden maatregelen geconcretiseerd’, stelt Kamps.

Na een pilot bij de Kamerverkiezingen om jongeren te enthousiasmeren, wordt nu vol ingezet op de raadsverkiezingen. ‘We zetten ons in voor een betere vertegenwoordiging van jongeren in de politiek, door onder andere jongeren enthousiast te maken om te gaan stemmen.’ Op Instagram wordt bijvoorbeeld uitgelegd waarom het belangrijk is om als jongere je stem te laten horen. Op de in aanbouw zijnde website stemopeenjongere. nl zullen straks tips worden gegeven op welke manier jongeren kunnen onderzoeken op wie ze willen stemmen. Ook het initiatief Represent.jezelf heeft de smaak na de Kamerverkiezingen te pakken en gaat een speciale campagne doen in aanloop naar de raadsverkiezingen.

Younes Douari (28 jaar) is de initiatiefnemer. Hij is enorm betrokken bij wat er in de samenleving gebeurt. ‘Vooral als het gaat om participatie en representatie’, verduidelijkt Douari. ‘Ik zat naar de opkomstcijfers van verkiezingen te kijken en zag dat veel mensen die dicht bij mij staan niet stemmen. Dat vind ik kwalijk.’ Met een ‘clubje ongeregeld’ zoals Douari het zelf noemt, is hij voor de Kamerverkiezingen van vorig jaar met Represent. jezelf begonnen. ‘Het kriebelde in aanloop naar de raadsverkiezingen zo erg, dat we besloten hebben ook een campagne te doen voor die verkiezingen.’ De doelgroep van Represent.jezelf zijn jongeren tussen de 18 en 27 jaar die in de Randstad wonen en een grote afstand hebben tot de politiek. ‘Het gaat veelal om jongeren met een bi-culturele achtergrond of die in een gezin wonen met een lage sociaaleconomische positie. Voor ons ligt de focus op de niet-stemmers binnen deze doelgroep.’

Doelgroep

Het hoofdcommunicatiekanaal van Represent.jezelf is Instagram. ‘Niks met politiek? Ewaja, wij ook niet altijd man. Maar niks doen is geen optie’, staat er in het biootje op Instagram. Daarna een hele trits aan korte filmpjes over (landelijke) politieke ontwikkelingen, zoals de val van het kabinet-Rutte III en het aantreden van Rutte IV. Voor de Kamerverkiezingen hebben de vrijwilligers een speciaal voor de doelgroep ontwikkelde stemwijzer gemaakt, gebaseerd op de stemwijzer van ProDemos.

De stellingen zijn in de taal van de jongere uit de doelgroep online gezet. ‘De scotoe moet voor ongeveer tien procent bestaan uit mensen die NIET tatta zijn’, bijvoorbeeld. Of: ‘Nu betaal je belasting omdat je een waggie hebt. Dat moet loesoe, belasting moet per kilometer blaast betaald worden.’ Douari lacht er hartelijk om als deze journalist van middelbare leeftijd bekent niet alle stellingen te ‘verstaan’. De doelgroep gelukkig wel, en daar gaat het om. De stemwijzer is ruim 35.000 keer ingevuld.

De slogan van de campagne voor de Kamerverkiezingen was ‘Waarom stem je niet’. ‘We hebben uitgelegd waarom het belangrijk is om te stemmen en wat er gebeurt als je dat niet doet. Het is ons worst op wie de jongeren gaan stemmen, als ze maar iemand verantwoordelijk kunnen houden voor hun stem’, aldus Douari. De campagne voor de raadsverkiezingen wordt gericht op jongeren uit Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam. ‘We gaan de jongeren informeren over het belang van gemeenten en het belang van het laten horen van je stem.’

De werktitel voor de campagne voor de verkiezingen in maart is ‘Represent jouw stad’. ‘Iedereen is trots op de stad waar hij of zij woont. In deze campagne gaan we jongeren oproepen zichzelf en hun stad te representeren.’ Over zo’n twee weken gaat de website live, maar ook via Instagram, Snapchat en Tiktok worden jongeren bewust gemaakt van het belang van stemmen en worden zij geïnformeerd over waar gemeenten over gaan. Momenteel wordt nog volop gebrainstormd over hoe de campagne er komt uit te zien.

Voorkeurstemmen

Douari en Kamps vinden het niet alleen belangrijk dat jongeren gaan stemmen, maar ook dat jongeren worden gekozen. ‘Het aandeel jongeren onder de kiesgerechtigden is bijna 19 procent. Maar slechts 7 procent van de raadsleden is jonger dan 30 jaar; zij moeten de grote groep jongeren vertegenwoordigen’, stelt Kamps. ‘Stem op een jongere’ wil graag dat de leeftijd van de kandidaatvolksvertegenwoordigers op de kandidatenlijst voor de verkiezingen van zowel raad als Kamer wordt vermeld. ‘Als de leeftijd zichtbaar is, is dat voor jongeren makkelijker.’ De vrijwilligers van ‘Stem op een jongere’ hebben het plan de leeftijden van alle kandidaten in zeventien steden, waaronder studentensteden, te gaan uitpluizen.

Via sociale media en de eigen website – waaraan nog hard wordt gewerkt – worden de jonge kandidaten (tot 30 jaar) in die zeventien steden op een rijtje gezet. Daarbij wordt uitgelegd dat als jongeren op een jongere stemmen – die vaak lager op de kandidatenlijst staan – via voorkeurstemmen in de raad kunnen komen.

Op Instagram worden jonge kandidaten straks letterlijk in de spotlights gezet. ‘Voor een betere democratie is het belangrijk als ieders belang wordt vertegenwoordigd’, vindt Douari. ‘Als dat niet gebeurt, heeft dat een negatief effect op de samenleving.’ Volgens hem zien jongeren, en zeker de doelgroep waarop Represent.jezelf zich richt, zich niet terug in de Tweede Kamer. ‘Daardoor groeit de afstand die er al is en laten jongeren het stemmen voor wat het is, omdat ze het idee hebben dat Kamerleden toch niets voor hen doen.’ Dat geldt ook voor raadsleden.

Rekker vindt het niet noodzakelijk dat jongeren per se een raads- of Kamerzetel moeten hebben, om op die manier te garanderen dat de belangen van jongeren in de lokale of landelijke politiek worden vertegenwoordigd. ‘Waarom zou je als 23-jarige denken dat je je niet door een 35-jarige kunt laten vertegenwoordigen? Ik zie weinig bewijs dat jongeren zich per se door jongeren willen laten vertegenwoordigen. Het gaat bij jongeren echt om de thema’s.’ Hij wijst naar de samenstelling van de huidige Tweede Kamer, waar de gemiddelde leeftijd van een Kamerlid jonger is dan de leeftijd van de gemiddelde kiezer. ‘Zij zouden zich dan ook niet voldoende gerepresenteerd voelen.’ Rekker vindt het wel belangrijk dat politieke partijen met hun programma ook aansluiten op de belevingswereld van jongeren.

Kloof

Zorgen over betrokkenheid van jongeren bij de politiek heeft Rekker niet. ‘De politieke desinteresse onder jongeren wordt overschat. Tussen de 18 en 25 jaar is de politieke betrokkenheid weliswaar wat lager dan onder ouderen, maar ze zijn overwegend goed geïnformeerd.’ Wel maakt hij zich zorgen over de betrokkenheid van praktisch opgeleide jongeren, die samen een groot deel van de jongerenpopulatie uitmaken. ‘De kloof tussen jongeren met een universitaire opleiding en hbo-opleiding aan de ene kant en jongeren die op het mbo of het vmbo zitten, is echt heel groot. Ik vind dat er op het mbo en het vmbo meer burgerschapsonderwijs moet worden gegeven. Investeren in het onderwijs zie ik als structurele oplossing om die kloof te dichten.’

De jongeren die stemmen, stemmen vaak op nieuwe partijen, weet Rekker uit eigen onderzoek. ‘Nieuwe partijen snijden vaak nieuwe, eigentijdse thema’s aan. Het gaat om vraagstukken die jongeren bezighouden. Neem Volt die volop inzet op Europa en het klimaat.’ Maar ook JA21 en Bij1 zijn nieuwelingen die veel jongeren aanspreken, weet Rekker. ‘Het is een robuust verschijnsel dat nieuwe partijen het goed doen onder jongeren. Jongeren helpen nieuwe partijen ook vaak aan een doorbraak.’ Als voorbeeld noemt hij de PVV die bij haar eerste verkiezingen relatief veel jonge kiezers voor zich wist te winnen. ‘Inmiddels is de aanhang vergrijsd.’ Klassieke middenpartijen, zoals de PvdA en het CDA, doen het over het algemeen heel slecht onder jongeren.

Tips hoe partijen, en vooral partijen die aan de raadsverkiezingen mee doen, jongeren voor zich te winnen, heeft hij niet. ‘Ik zit niet zo op de praktische kant. In zijn algemeenheid zullen partijen jongeren aanspreken als zij zich richten op thema’s die jongeren belangrijk vinden. De wereldvraagstukken zoals Black Lives Matter en het milieu, die jongeren bezighouden, moeten een lokale vertaalslag krijgen.’ Het belang van jonge kandidaten op de kandidatenlijst van een partij te zetten, moet volgens de Amsterdamse politicoloog Roderik Rekker niet worden overschat. ‘Dat is geen wondermiddel om jongeren op je partij te laten stemmen.’ Hij vindt dat we ons niet al te druk hoeven te maken over de politieke betrokkenheid onder jongeren. ‘Die is niet verkeerd, al kan zij altijd beter.’