'Je moet als griffier sterk in je schoenen staan'

U begon al als raadsgriffier voordat die functie formeel bestond?
‘Ja. Mijn benoeming ging een beetje blubberig. Het mocht eerst eigenlijk nog niet. Daardoor ben ik drie keer benoemd. De derde keer, in 2002, had de wet op de dualisering het echt mogelijk gemaakt. Toenmalig burgemeester Wallage had de eerste twee keer een bloemetje bij mijn benoeming, die derde keer liet hij het maar achterwege. Ik was immers al anderhalf jaar bezig, maar dat moest je nog raadsadviseur noemen. Ik viel formeel nog onder de gemeentesecretaris.’

Maakte het veel verschil, dat u raadsgriffier werd, in plaats van raadsadviseur?
‘Het is in de eerste plaats een cultuurverhaal. Er moet een wil zijn tot enig dualisme. In Groningen werkten wij al aan die cultuurverandering, weg van het monistische. Door die formalisering werd die cultuurverandering gefaciliteerd. ‘Ik sta nog steeds volmondig achter het dualisme. Het gezicht van de gemeente wordt bepaald door de burgemeester en soms door wethouders. Maar de raad is als lokale volksvertegenwoordiging het hoogste orgaan. Dat moet dus ook wel zo worden neergezet. Dus niet vooraf dichtgetimmerde, raadsvergaderingen. Het dagelijks bestuur doet voorstellen aan de “ledenvergadering”, de raad. De mensen in de stad kunnen dat zien, de kiezers in de eigen partij en gewone burgers.’

Wat bereikte u als raadsgriffier?
‘Een ogenschijnlijk triviaal voorbeeld: het was voordat ik kwam de gewoonte dat de agenda van de raad wel werd gepubliceerd, maar niet wat de raad had besloten. Dat vernamen burgers enkel als journalisten daar melding van maakten. Nu heeft de raadsgriffie een communicatieadviseur in dienst die zorgt dat er niet alleen te lezen valt wat er is besloten door de raad, maar ook op welke manier: welke partij met welke motie kwam, hoe er is gestemd. De hoofdarchitect van het dualisme, bestuurskundige Douwe Jan Elzinga, noemde de lokale besluitvorming van voor die tijd een black box. Daar is wel verandering in gekomen.’

De raad is sterker tegenover het college komen te staan.
‘Het college heeft belang bij de eigen voorstellen, als je geen tegenwicht vormt bestaat het gevaar dat zij voorstellen brengen als: het is stikken of slikken. Er is de neiging tot arrogantie: “Wij hebben professionele ambtenaren, wij hebben deskundigheid..” Tegenwoordig komt voor dat de wethouder een motie ten stelligste afraad, en dat die toch wordt afgestemd, ook door de eigen fractie.’

U klinkt trots.
‘Ik ben inderdaad best trots. Griffiers zijn de pleitbezorgers van de democratie.’

Er is ook kritiek op het dualisme. Dan wordt het duelisme.
‘In het begin zoek je naar een goed vorm. Wij hebben vanaf het begin onze eigen driehoek van burgemeester, gemeentesecretaris en raadsgriffier. Elke week bespreken we een half uurtje hoe het gaat. Wij hebben voorkomen, wat je wel ziet, dat de raad met de raadsgriffie zich gedraagt als een puber, zich afzet tegen de autoriteit, tegen B&W en de ambtelijke organisatie.

Welk advies heeft u voor een gemeenteraad?
‘Je moet je als raad bewust zijn dat je een volstrekt ongelijke wedstrijd speelt. De burgemeester, de wethouders en de ambtelijke organisatie zijn professionals en de raadsleden zijn amateurs in deeltijd. Je moet dus niet een bouwtechnische discussie aangaan met een ambtenaar met zes jaar Delft. Het gaat om de politieke discussie, je moet kijken waar het politiek om gaat, en daar over discussiëren.’

En wat is de valkuil van de raadsgriffier?
‘Je wordt heel gemakkelijk weggezogen in de bureaucratie. Zorg dat de ambtelijke, bureaucratische logica, niet ook jouw logica wordt. Er zijn griffiers die zelfs in collegevergaderingen bijzitten. Dan wordt je weggetrokken in bureaucratie. Je hebt als raad en raadsgriffier een andere positie. Daar moet je aan vasthouden. Je moet als griffier sterk in je schoenen staan, het is ook een kwestie van samenspel met bijvoorbeeld de burgemeester als voorzitter van de raad en de gemeentesecretaris.’