Veel steun voor zelfsturing bij de overheid
Veel steun voor zelfsturing bij de overheid. Een ruime meerderheid (61%) van de overheidsmedewerkers vindt dat de overheid minder hiërarchisch moet gaan werken, mede om de participatiesamenleving tot een succes te maken
Een ruime meerderheid (61%) van de overheidsmedewerkers vindt dat de overheid minder hiërarchisch moet gaan werken, mede om de participatiesamenleving tot een succes te maken. Bovendien zijn zes op de tien overheidsmedewerkers ervan overtuigd dat dat kan met zelfsturende teams. Verder blijkt dat medewerkers behoefte hebben aan (meer) autonomie en invloed om hun werk bij een responsievere overheid goed te kunnen doen. Medewerkers van organisaties die al (grotendeels) zelfsturend werken, zijn beduidend gelukkiger in hun werk dan mensen die werken bij hiërarchische organisaties. Obstakels vormen – bij de overheid – bureaucratie, bestuurders die te sterk gericht zijn op controle of hun eigen ego en een gebrek aan visie.
Mensen in zelfsturende organisatie meest gelukkig
De werkende Nederlander geeft zijn ‘algemene geluk’ een 7,7 en zijn ‘werkgeluk’ een 7,4. Ondernemers (8,0) en ZZP-ers (7,9) zijn het meest gelukkig met hun werk. Bij hen lijkt het algemene geluk samen te vallen met hun werkgeluk. Werkenden in loondienst bij een bedrijf zijn het minst gelukkig: ze geven hun algemene geluk een 7,6 en hun werkgeluk een 7,1. Medewerkers bij de overheid zitten daar tussenin met een 7,7 voor het algemene geluk en een 7,2 voor het werkgeluk.
Medewerkers die werken in een zelfsturende organisatie zijn beduidend gelukkiger met hun werk (ze geven hun werkgeluk een 7,7) dan degenen die werken in een hiërarchische organisatie (6,7). Van de medewerkers die zelfsturend werken geeft twee derde zijn werkgeluk een 8, 9 of 10, bij hiërarchische organisaties is dat slechts een derde.
Geluk in relatie tot de mate waarin de organisatie hiërarchisch of zelfsturend werkt
Motivators: werkinhoud en zelfstandig kunnen werken
Werkinhoudelijke aspecten – iets zinvols bijdragen aan de maatschappij, afwisseling en uitdaging – en zelfstandig kunnen werken (autonomie en vrijheid) maken dat mensen bij de overheid met plezier naar hun werk gaan. Dat geldt ook voor persoonlijke en professionele ontwikkelingsmogelijkheden.
Dissatisfiers: gebrek aan invloed, organisatiebeleid, bureaucratie en doofpotcultuur
Als invloed op het eigen werk ontbreekt wordt het een dissatisfier: een factor die het plezier in het werk bederft. Naarmate men minder invloed heeft op beslissingen die te maken hebben met het eigen werk neemt het werkgeluk af. Ook het ontbreken van een heldere visie of strategie neemt voor veel medewerkers het werkgeluk weg. De ‘werkgever’ wordt eveneens relatief laag gewaardeerd. Bij de overheid gaat het dan vaak over bureaucratie (trage besluitvorming, logheid) en administratieve regeldruk die als erg vervelend worden ervaren. Bovendien noemen veel overheidsmedewerkers cultuurkenmerken als ‘doofpotcultuur’, oneerlijkheid, wantrouwen en elkaar niet durven aanspreken. De leiding wordt hierbij aangemerkt als controlegericht, weinig besluitvaardig, solistisch, autoritair en bemoeizuchtig.
Een op de zes overheidsmedewerkers werkt zelfsturend, ruim helft heeft intentie meer zelfsturend te gaan werken
Een op de vijf medewerkers (21%) werkt bij een volledig of bijna geheel zelfsturende organisatie, bij de overheid is dat een op de zes (16%). Eveneens circa een op de vijf werkenden werkt in een geheel of grotendeels hiërarchische organisatie.
Relatief vaak werkt men zelfsturend in het welzijnswerk (25%); relatief vaak hiërarchisch bij politie (43%), uitvoeringsorganisaties (35%) en het Rijk (28%).
Op de vraag of er een wens of programma bestaat om meer zelfsturend te gaan werken antwoordt 44% van alle werkenden dat dat al gebeurt of dat die intentie bestaat. Bij de overheid is dit 57%. Het sterkst bestaat die wens bij gemeenten (68%), provincies[1] (77%) en in het welzijnswerk (68%). Bij uitvoeringsorganisaties/ZBO’s, die relatief hiërarchisch werken, is de intentie om daar verandering in te brengen ‘slechts’ bij 48% aanwezig.
Zelfsturende organisaties financieel gezond, medewerkers meer gefocust
Het blijkt dat zelfsturende organisaties beduidend beter scoren op kenmerken die noodzakelijk zijn voor zelfsturing dan hiërarchische. Zo krijgen medewerkers bij zelfsturende organisaties in 77% van de gevallen het vertrouwen van de directie, bij hiërarchische organisaties is dat slechts 9%.
Bij zelfsturende organisaties zegt men bovendien veel vaker een gemeenschappelijk doel te hebben, financieel gezond te zijn, budgetoverschrijdingen tijdig te signaleren, efficiënt te werken en is men meer dan bij hiërarchische organisaties gefocust op het behalen van resultaten.
Leidinggevenden schatten eigen prestaties hoog in
Om medewerkers gelukkig te maken en te houden is autonomie nodig: medewerkers de vrijheid geven om hun inhoudelijke werk zo goed mogelijk in te vullen. Van leiderschap bij de overheid richting medewerkers wordt hetzelfde gevraagd als de participatiesamenleving vraagt van ambtenaren richting burgers: inspireren, faciliteren en verbinden. Er is bij de overheid leiderschap gevraagd dat deze manier van werken weerspiegelt: het geven van vertrouwen en ondersteuning, laten merken dat het werk van de medewerker wordt gewaardeerd, veiligheid borgen, het goede voorbeeld geven en een heldere, inspirerende visie uitdragen. Coachend leiderschap.
Medewerkers zijn redelijk tevreden over de mate waarin hun leidinggevende vertrouwen (75%) en veiligheid (69%) geeft. Vaak heeft men ook het gevoel dat de leidinggevende hen als mens waardeert (66%) en voelt men zich in zijn werk gewaardeerd (64%). Echter, slechts de helft van de medewerkers ziet zijn leidinggevende het goede voorbeeld geven (50%) en voldoende ondersteuning bieden. Een heldere, inspirerende visie wordt door niet meer dan ruim een derde (38%) waargenomen.
Er bestaat een discrepantie tussen hoe teamleden hun leidinggevenden beoordelen en hoe leidinggevenden het zelf inschatten. Leidinggevenden vinden in circa 90% van de gevallen dat ze zeven van acht van bovengenoemde kwaliteiten in de praktijk brengen. Alleen over het uitdragen van een heldere en inspirerende visie zijn ze iets minder zelfverzekerd: 67% vindt dat hij of zij dat doet.
Medewerkersonderzoek anno 2018
Met dit onderzoek ontwikkelde I&O Research een onderzoeksmodel voor de samenwerkende overheid. Een onderzoeksmodel aan de hand waarvan een organisatie kan onderzoeken of medewerkers voldoende ondersteund en gefaciliteerd (en losgelaten) worden om hun lastige taak in de participatiesamenleving te vervullen. En wat de organisatie meer kan doen om dit te bewerkstelligen.
Met een beknopte versie (zie paragraaf 3.3) kan in een quickscan het werkgeluk worden gemeten. Met een uitgebreidere versie, of modules (zie paragraaf 3.4) gaan we in detail in op de verschillende dimensies van werkgeluk.
Onderzoeksverantwoording
I&O Research voerde dit onderzoek uit van 3 t/m 8 januari 2018, onder n=3.108 werkende Nederlanders van 18 jaar en ouder die participeren in het I&O Research Panel. De centrale vraag heeft betrekking op de overheid (n=697) en semioverheid (n=1.173), die in dit onderzoek bewust zijn oververtegenwoordigd. Ter vergelijking is eveneens een grote groep in loondienst werkenden bij het bedrijfsleven (n=934), zzp’ers (n=233) en ondernemers (n=71) in het onderzoek opgenomen. De steekproef is uiteindelijk zo herwogen dat de verhouding voor de totale steekproef overeenkomt met de verhouding bedrijfsleven/overheid in de Nederlandse samenleving.
Download hier de whitepaper 'Werkgeluk & zelfsturing bij de overheid'.
Meer informatie:
Mireille Koomen, m.koomen@ioresearch.nl, 06 30416716
Peter Kanne, p.kanne@ioresearch.nl, 06 31 94 37 07
I&O Research, info@ioresearch.nl, 053 48 25 000 / 020 333 06 70
[1] N = 30, dus indicatief.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.