Gemeenten handhaven stedenbanden met Rusland

Nederlandse gemeenten die stedenbanden onderhouden met Russische gemeenten zullen die relaties niet op het spel zetten vanwege een mogelijke Russische inval in Oekraïne. Dat blijkt uit een rondje langs de velden door Binnenlands Bestuur. ‘Een stedenband moet geen onderdeel worden van een conflict tussen nationale overheden.’

Kaarten geschud

De oplopende spanningen tussen Rusland en Oekraïne zijn voor gemeenten met Russische stedenbanden geen reden tot paniek. Volgens het westen kan het Russische leger het buurland echter ieder moment binnenvallen. Kiev wordt diplomatiek en met militair materieel gesteund door westerse landen, die hun burgers in Oekraïne oproepen het land te verlaten vanwege mogelijke oorlogsdreiging. Het ongenoegen in het westen is groot omdat een soeverein land onder druk wordt gezet zich niet bij de NAVO aan te sluiten. Reden genoeg voor Nederlandse gemeenten met Russische stedenbanden om zich ook uit te spreken over de gang van zaken, zou je zeggen. Want in het verleden veegden gemeenten hun Turkse stedenbanden van tafel vanwege de politieke situatie in dat land en spraken gemeenten met Hongaarse stedenrelaties zich uit over de autoritaire Hongaarse premier Viktor Orbán. Nu lijken de kaarten echter anders geschud.

Mens-tot-menscontacten

Rotterdam heeft sinds 1984 een stedenband met Sint-Petersburg ‘bestaande uit sociale, culturele en economische samenwerking’. De laatste jaren ligt de focus vooral op dialoog en ‘mens-tot-menscontacten’ door culturele en maatschappelijke uitwisseling. De dialoog is belangrijk, zo laat een woordvoerder van de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb (PvdA) weten. ‘Uitwisseling vindt momenteel alleen op ambtelijk- en maatschappelijk niveau plaats. Thema’s die de afgelopen jaren stonden zijn onder andere fietsmobiliteit, culturele uitwisseling tussen dans- en theaterinstellingen, afvalmanagement en stadsontwikkeling.’

‘Met de stedenband wordt contact tussen de bevolking beoogt, geen contact tussen de overheden’

Tweesporenbeleid

Aboutaleb gaat niet met zijn Russische collega, burgemeester Alexander Beglov, in gesprek over de huidige situatie en zal hem ook niet waarschuwen. ‘Zoals bij al onze internationale contacten vinden deze nadrukkelijk plaats binnen de gestelde beleidskaders van het Ministerie van Buitenlandse Zaken’, zo luidt het. Sinds 2015 voert Nederland een tweesporenbeleid van druk en dialoog tegen en met Rusland. ‘In nauwe samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken probeert Rotterdam voor Nederland bruggen te slaan en wederzijds begrip te creëren met die delen van de Russische samenleving die daarvoor openstaan.’

Gevoelige kwesties

Wel hebben Rotterdamse gemeenteraadsleden in het verleden hun zorgen geuit over de zusterrelatie met Sint-Petersburg vanwege de mensenrechtensituatie in Rusland. Maar het is volgens de zegsvrouw van Aboutaleb niet aan Rotterdam om nu acties te ondernemen. ‘In de bevoegdhedenverdeling tussen het Rijk en de gemeente, liggen politiek-gevoelige kwesties ten aanzien van het buitenlands beleid tussen staten zoals geopolitiek, internationale veiligheid en mensenrechten, nadrukkelijk op nationaal niveau.’

Moermansk

Groningen onderhoudt al 33 jaar een stedenband met Moermansk, die stamt uit de tijd van Glasnost en Perestrojka. De contacten worden warm gehouden door de stichting Stedenband Groningen-Moermansk, die daarvoor een jaarlijkse gemeentesubsidie ontvangt. De club zorgt voor contacten tussen scholen in beide gemeenten, maar er zijn ook relaties met een ziekenhuis en de LHBTIQ-gemeenschap. En er worden handelsmissies georganiseerd, onder meer voor de verkoop van windmolens en off-shore-industrie.

Nuttig werk

Hoewel er in het verleden bestuurders op handelsreizen naar Moermansk zijn meegegaan, klinkt het Groningse college van burgemeester en wethouders nu terughoudend. ‘Met de stedenband wordt contact tussen de bevolking van onze steden beoogt, en geen contact tussen de overheden’, aldus een schriftelijke verklaring van het bestuur. Wel voert de stichting een lopend gesprek over de mensenrechten. De gemeenteraad heeft zich vorig jaar nog uitgesproken over de band met de Russische havenstad. Die vindt dat de stichting ‘nuttig werk levert dat voldoet aan de doelstelling van het bevorderen van mondiale bewustwording, en daarbij duidelijk oog heeft voor de lastige situatie in Rusland’.

Sancties

Groningen heeft nog geen scenario ontwikkeld over hoe om te gaan met Moermansk als er een oorlog tussen Rusland en Oekraïne uitbreekt. ‘Omdat de stedenband een relatie tussen mensen betreft, en niet tussen overheden, zal de gemeente niet primair reageren op de geopolitieke actualiteit. We houden uiteraard de situatie in de gaten, en houden ons daarbij natuurlijk aan sancties en adviezen van de rijksoverheid.’

Duitsland

De derde stad met een Russische zustergemeente is Nijmegen. De Keizerstad heeft een lange geschiedenis met Pskov, dat in het westen van Rusland ligt. Een paar jaar geleden is besloten om de materiele stedenband los te laten en om het contact volledig tussen burgers in beide gemeenten te laten verlopen. De relatie tussen Nijmegen en Pskov bestaat alleen formeel nog en de financiële ondersteuning van stedenbanden is in 2014 stopgezet. ‘Een stedenband moet geen onderdeel worden van een conflict tussen nationale overheden,’ zegt een woordvoerder van burgemeester Hubert Bruls (CDA). ‘We focussen bij onze internationale samenwerking op steden die een vergelijkbare grootte en profiel hebben als Nijmegen en onze partners direct over de grens in Duitsland.’