Friese gedeputeerde Galema wil klokkenluider zijn

Is de situatie echt zo zorgelijk?
'Voor Boarnsterhim wel. Zelfstandig doorgaan zou een tot een kille sanering leiden. De gemeente gaat nu een artikel-12 status aanvragen, waardoor het college straks niet meer zelf aan detouwtjes trekt. Ik maak me zorgen over het voorzieningenniveau. Maar een andere weg dan herindeling is er niet. Door een gemeentelijke herindeling is er niet eerst een afbraak van de voorzieningen nodig.'

Maar geldt deze situatie voor meer Friese gemeenten?
'19 van de 31 Friese gemeenten heeft momenteel geen sluitende meerjarenraming. Dat is alarmerend. Met de Rijksbezuinigingen voor lokale en regionale overheden op komst, moet het debat niet meer over de euro’s gaan maar principiëler, over de taken van de overheid. Wat is de minimale functie die gemeenten en provincies moeten vervullen? Lokale en regionale overheden hebben wettelijke taken en voor de inkomsten mogen ze hun burgers slechts gedeeltelijk belasten. In Friesland, en ik zie het in de rest van het land ook, dreigen gemeenten door het ijs te zakken. Over twee jaar zullen veel gemeenten niet meer in staat zijn hun wettelijke taken uit te voeren en worden het beheersautoriteiten die alleen nog paspoorten en rijbewijzen uitgeven. Dat is geen rol die recht doet aan het Huis van Thorbecke.

Hoort u dat ook van gemeenten buiten Friesland?
'Deze discussie speelt in overheidsland. Iedereen harkt nu nog zijn eigen tuintje aan, maar wat er staat te gebeuren is niet acceptabel. Ik wil in dit geval wel de klokkenluider zijn. Als dit soort dingen gaan gebeuren, en die dag is voor veel gemeenten erg dichtbij, kan ik me voorstellen dat wethouders en burgemeesters hun ontslagbrief gaan indienen. Als een bestuurder alleen nog postzegels op brieven mag plakken, is de lol er snel af.'

Maar ja, gemeenten en provincies moeten nu eenmaal bezuinigen.
'Ik pleit er voor dat in het bezuinigingsdebat gemeenten en provincies een aparte status krijgen. We roepen het kabinet op geen kaalslag aan te richten in het lokale en regionale bestuur, want daarmee spant het het paard achter de wagen. Het kabinet kan wel vanuit zijn ivoren toren denken dat zij de economie aanjaagt, maar dat lukt niet zonder de slagvaardigheid van gemeenten en provincies. Daar hoort een bepaald financieel instrument bij, waar je niet onbeperkt in kunt snijden. De laatste 20 jaar zijn de uitgaven van gemeenten flink toegenomen. De uitkeringen uit het gemeente- en provinciefonds ook, maar niet genoeg. Om een ondernemende overheid te kunnen zijn, en economisch aan de weg te kunnen timmeren, moet er vet op de botten. Daar heeft het Rijk geen geld voor. Gemeenten lossen dat op door grondverkopen. Maar nu het economisch slecht gaat, droogt die bron op. Terwijl de uitgaven voor uitkeringen en bijstand toenemen. Op een gegeven moment keert de wal het schip.'

Is herindeling voor meer gemeenten een optie?
'Daar is levendig debat over. Ga er maar vanuit dat de financiële situatie van gemeenten en hun hang naar herindeling een relatie hebben. Het gaat natuurlijk ook om bestuurskracht en doorzettingsmacht.'

Hoe mobiliseert u collega’s uit andere provincies?
'Ik ben geen actievoerder. In eerste instantie loopt het via het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). We hebben als IPO en VNG regelmatig overleg met het kabinet, en hier zetten we dit onderwerp op de agenda. Ik zie dat als mijn bestuurlijke plicht.