Ernstige zorgen over publieke dienstverlening
De eerste Staat van de Uitvoering toont aan dat binnen de overheid betere samenwerking nodig is om het vertrouwen van burgers te verbeteren.
De complexiteit van de wetgeving en de stapeling van beleid vormen het grootste knelpunt voor burgers, ondernemers en uitvoeringsorganisaties. Dat blijkt uit de eerste Staat van de Uitvoering die woensdag is overhandigd aan Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp. Om het vertrouwen in de overheid te verbeteren moeten politiek, beleid en uitvoering eerder en beter samenwerken.
Complexer
‘Publieke dienstverleners weten als geen ander: wat je belooft moet je waarmaken. En daar gaat het vaak mis. Niet omdat onze mensen niet hard genoeg werken, zeker niet, maar omdat het beleid steeds complexer wordt en omdat het ons steeds vaker ontbreekt aan de tijd, de mensen en de middelen om alles wat er in Den Haag beloofd wordt echt waar te maken’, aldus algemeen directeur van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) Abdeluheb Choho, de voorzitter van de stuurgroep van de Staat van de Uitvoering. Die werd ingesteld door de ministerraad naar aanleiding van de problemen rond de toeslagen voor de kinderopvang. De periodiek terugkerende publicatie informeert de politiek over hoe de publieke dienstverlening in Nederland ervoor staat.
Zorgen
En dan blijken er ernstige zorgen te bestaan over de toekomstbestendigheid van die dienstverlening. Ja, er gaat veel goed, burgers en ondernemers worden doorgaans goed geholpen, en er wordt veel inzet gepleegd om de dienstverlening te verbeteren. En daarin wordt stap voor stap vooruitgang geboekt. Maar ernstige zorgen zijn er dus ook over de toekomstbestendigheid. De complexiteit van wet- en regelgeving, de inrichting van processen, stapeling van beleid en veelal verouderde en versnipperd ontwikkelde it-systemen blijken de wendbaarheid en daarmee de dienstverlening aan burgers en ondernemers niet ten goede te komen. Burgers en ondernemers zien ‘door de bomen het bos niet meer’.
Het ontbreekt ons steeds vaker aan tijd, mensen en middelen om alles wat er in Den Haag beloofd wordt echt waar te maken
Personeelstekorten
Die complexe wetgeving zorgt ervoor dat burgers en ondernemers vastlopen in het systeem, juist de mensen die afhankelijk zijn van de overheid. Vaak is ook niet het maatschappelijk probleem het uitgangspunt, maar bestaande organisaties en regelingen. Beleid wordt gestapeld en uitvoerders worden te weinig en te laat betrokken. De complexiteit beperkt bovendien de mogelijkheden om snel politiek gewenste wijzigingen door te voeren. Tegelijkertijd is er het vraagstuk van de schaarse arbeidscapaciteit. Het werk in een deel van de uitvoering wordt steeds arbeidsintensiever, terwijl personeelstekorten op de arbeidsmarkt oplopen. ‘Laten we ophouden elkaar gek te maken. Laten we gewoon even stilstaan, op adem komen, de tijd nemen om tot beter en vooral eenvoudiger beleid te komen eerst dingen afmaken voor we aan nieuwe dingen beginnen’, aldus Choho
Vijf oproepen
De Staat komt met vijf oproepen aan de politiek:
1) Maak het voor burgers en ondernemers minder complex door beter en minder beleid.
2) Betrek de uitvoering vanaf het allereerste begin bij beleidsvorming.
3) Voer het politieke debat niet meer op incidenten, maar ontwikkel een gezamenlijk beeld van trends en dilemma’s in de publieke dienstverlening.
4) Laat de verantwoordingsplicht achteraf plaatsmaken voor een open gesprek over hoe de uitvoeringspraktijk beter of anders moet.
5) Breng gegevensuitwisseling tussen publieke dienstverleners nu echt op gang.
Vertrouwen
De oproepen in de Staat van de Uitvoering moeten de dienstverlening toekomstbestendig maken en het vertrouwen van burgers en ondernemers in de overheid herstellen en borgen. ‘Het uitvoeringsapparaat is ondoorzichtig, inflexibel en foutgevoelig geworden’, stelt Choho. ‘Mensen die afhankelijk zijn van de overheid lopen hierdoor steeds vaker vast, zien door de bomen het bos niet meer en krijgen niet de hulp die zij nodig hebben.’
Gemeenten
Het is in Nederland voor het eerst dat de uitvoeringsorganisaties zelf en in Den Haag een dergelijk signaal aan de politiek afgeven. Voor de publicatie zijn 38 uitvoeringsorganisaties beschouwd. Daarvoor is gekeken naar Standen van de Uitvoering waarin de organisaties zelf rapporteren over de knelpunten die zij ervaren. De boodschap van de Staat van de Uitvoering kan rekenen op brede steun, aldus de stuurgroep. Zij benadrukt dat ook gemeenten de boodschap onderschrijven.
Reacties: 2
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De Staat komt met vijf oproepen aan de politiek:
1) Maak het voor burgers en ondernemers minder complex door beter en minder beleid.
Lees: Verbiedt politici om nog langer wetgeving op basis van incidenten en uitzonderingsgevallen te schrijven. Het beoordelen van de wet op basis van feiten en omstandigheden is bij uitstek de verantwoordelijkheid van uitvoerende instanties/ambtenaren en de rechtspraak.
2) Betrek de uitvoering vanaf het allereerste begin bij beleidsvorming.
Lees: Politici moeten ophouden met het aanvallen van lobbyisten. Er zijn onvoldoende contacten met de werkvloer, daardoor werken wetten averechts/onvoldoende. Houdt tegelijk strikt toezicht op verborgen agenda's van (non-profit) lobbyisten.
3) Voer het politieke debat niet meer op incidenten, maar ontwikkel een gezamenlijk beeld van trends en dilemma’s in de publieke dienstverlening.
Lees: Politici loop niet meer achter een goeroe aan die een populaire boodschap of een populair idee verkondigt. Politici, kwaliteit en integriteit van de bestuurlijke besluitvorming, het toepassen van het IAK en straks het Beleidskompas, is dé verantwoordelijkheid van het ambtelijk apparaat. Als politici inbreuk willen maken op die kwaliteit en integriteit dan moeten zij daar zwaarwegende argumenten voor hebben.
4) Laat de verantwoordingsplicht achteraf plaatsmaken voor een open gesprek over hoe de uitvoeringspraktijk beter of anders moet.
Lees: Stop met parlementaire enquêtes waarbij wel de rol van ambtenaren, maar niet de rol van de Tweede Kamer en de lobbycircuits van politieke partijen worden onderzocht.
5) Breng gegevensuitwisseling tussen publieke dienstverleners nu echt op gang.
Lees: Politici stop onmiddellijk met uw gezanik voor gedetailleerde regelgeving. Ook lokaal. Er zijn 3 essentiële uitgangspunten waar ieder stukje wet en regelgeving aan moet voldoen:
1. Duidelijk
2. Eenduidig
3. Begrijpelijk
Dat betekent het verminderen van het aantal definities, begrippen en coderingen. En natuurlijk ook, het sturen op uitzonderingen en modeonderwerpen. Politici, als u dat nalaat, dan wordt de chaos alleen maar groter.