Burgerprotest ombuigen in burgerparticipatie

Handig voor gemeentebestuurders: een methode waarmee je kunt voorspellen bij welke onderwerpen de kans op maatschappelijk protest groot kan zijn. De methode biedt mogelijkheden om burgerprotest om te zetten in burgerparticipatie.

De methode is ontwikkeld door Claar de Brauw in het kader van haar proefschrift waarop zij deze week promoveerde aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij onderzocht het optreden van burgerprotest bij overheidsbesluiten, bij bijvoorbeeld plannen voor ruimtelijke ordening, zoals het plaatsen van windmolens of het vestigen van chemische industrie.

Vorming van verzet

Haar conclusie is dat zowel het besluitvormingsproces oorzaak van het ontstaan van protest kan zijn, alsook de waarden die een burger met het onderwerp verbindt. De Brauw geeft handvatten om waardeoriëntaties van burgers regelmatig te meten. Dat geeft inzicht in de waarde, mening en gevoelens over het onderwerp van besluit. Waarden blijken een drijvende kracht bij de vorming van verzet. Dat leidt tot de aanbeveling dat beleidsmakers zich moeten inzetten om de waarden die bij een beslissing betrokken zijn en de daaraan ontleende opvattingen te vangen.

Training van beleidsmakers

Zelfs als de door de burger aangevoerde argumenten tegen een ontwikkeling feitelijk onjuist zijn, adviseert ze beleidsmakers dat niet als reden te gebruiken om aan de zorgen van de burgers voorbij te gaan. In plaats daarvan adviseert ze beleidsmakers om overleg met deze burgers te voeren om de onderliggende waarden te achterhalen. ‘Besluitvormingsprocedures zouden dus ruimte moeten bevatten voor de inbreng van waarden en argumenten die voor burgers relevant zijn. Dit vereist training in het herkennen, analyseren, aanpakken en erkennen van waarden van beleidsmakers en overheden, oftewel: allen die te maken krijgen met gesprekken met burgers over hun zorgen’, stelt De Brauw.

Niet blijven hangen in rationele argumenten

Haar voorstel is om zorgen van burgers over ontwikkelingen te beschouwen als dilemma’s en vooral niet te blijven hangen in discussies op basis van rationele argumenten. ‘Als verschillende posities niet langer als ‘goed’ of ‘fout’ worden beschouwd, maar als verschillende manieren om een tegen een dilemma aan te kijken, is er ruimte voor partijen om elkaar èn het geschilpunt in kwestie op een nieuwe manier tegemoet te treden’, stelt ze.

Raadpleging herhalen

Ze ontdekte dat waarden een belangrijke rol spelen bij het bepalen van een positie, maar ook dat zulke posities kunnen verschuiven. Ze beveelt overheden daarom aan burgers niet te behandelen alsof ze vast zitten aan één positie ten opzichte van een plan of ontwikkeling. ‘Erkennen dat de positie van burgers flexibel en veranderlijk is, betekent ook dat overheden de positie van burgers niet in één enkele raadpleging moeten onderzoeken, maar die raadpleging van tijd tot tijd moeten herhalen’, aldus De Brauw.

Buurtbewoner actief betrekken

‘Ik raad in mijn onderzoek ook aan om het besluitvormingsproces aan te passen. Als de overheid bijvoorbeeld buurtbewoners actiever betrekt om gericht mee te denken over een project, helpt dit onderzoek alle betrokken partijen.’ Bij potentiële protest-onderwerpen kunnen burgers dan in een vroeg stadium worden betrokken bij het besluitvormingsproces. Zo wordt burgerprotest omgezet in burgerparticipatie met minder conflict als resultaat.