Wassenaar: Met z'n allen de weg kwijt

De Wassenaarse politiek was ooit beschaafd, maar is tegenwoordig licht ontvlambaar en soms ordinair. Vorig jaar liep het in de nachtelijke uren volledig uit de hand in Raadhuis De Pauw. Tweede verhaal in een serie over broeierige plekjes in Nederland.

Raad en college van het lommerrijke Wassenaar hebben het zo bont gemaakt, dat burgemeester Jan Hoekema (D66) vorig jaar verordonneerde dat er nog maar een uurtje na de raadsvergadering in Raadhuis De Pauw mocht worden nageborreld. Daarna gaan drank en hapjes achter slot en grendel, want voor je het weet slaat de joligheid om in dronkemansgedrag.

Wassenaarder, VVD-prominent, burgemeester van Alphen aan den Rijn en Bestuurder van 2011 Bas Eenhoorn was hogelijk verbaasd dat er überhaupt zo lang werd nageborreld in zijn woonplaats. ‘De meeste gemeenten die ik ken, zijn heel sober met het borreltje na de raad. Ik heb altijd gezegd: één, twee glaasjes en daarna punt uit, want anders loopt het uit de hand.’

Het borreltje stamde uit de tijd dat de politiek in Wassenaar nog een prettig en vooral beschaafd tijdverdrijf was. De tijd van Molly Geertsema, zullen we maar zeggen. Inmiddels kennen we het villadorp vooral van zijn minder beschaafde kant – van de seksrel begin vorig jaar, toen VVD-wethouder Henk de Greef tijdens de nazit volgens Mary-Jo van de Velde, eerst van D66 en later van Wat Wassenaar Wil (WWW), zou hebben gelald dat hij haar ‘met de gordijnen dicht en de kleren uit een lesje zou leren’. Dit, aldus verwoordden twee partijen in raadsvragen daags na het vermeende voorval, ‘onder opgave aan de bewuste dame van een bepaalde lengte waarmee hij de handelingen wilde verrichten’.

Dat was voor buitenstaanders smullen, maar burgemeester Hoekema had zich op zijn vakantieadres ‘diep geschaamd’. Onderzoeksbureau BING concludeerde een maand later dat er tijdens de nachtelijke nazit geen sprake was geweest van ongepast gedrag. Bas Eenhoorn was door burgemeester Hoekema gevraagd als ‘bestuurlijk meelezer’ van voornoemd BING-onderzoek (zie kader).

Volgens Eenhoorn is de trammelant niet van vandaag of gisteren, maar werd de kiem net voor de eeuwwisseling gelegd. Hij zegt: ‘De Wassenaarse politiek was altijd beschaafd en plezierig, maar werd wel strak geleid door iemand als Piet Heijn Schoute, die hier van 1985 tot 2000 burgemeester was. Na hem kwamen burgemeesters die de teugels lieten vieren. Dat heeft niets van doen met het dualisme en het is ook geen diskwalificatie van deze burgemeesters, het heeft te maken met de politieke mentaliteit. Dat zie je vaak bij gemeenten: eerst hebben ze een sturende burgemeester en daarna wil de raad iemand die wat soepeler is. Dat pakte in Wassenaar verkeerd uit. Daar kwam bij dat de VVD als dé verantwoordelijke partij de kiezers diep in het hart trof door in twee jaar tijd de onroerende zaakbelasting (ozb) met tachtig procent te verhogen. Ik denk dat de VVD toen te veel uitging van haar eigen vanzelfsprekendheid als grootste van het dorp.’

VVD onder vuur
Met de VVD onder vuur en een burgemeester die geen respect meer afdwong, werden de fundamenten onder het bestuur weggeslagen, aldus Eenhoorn, en ‘ging de degelijkheid van de Wassenaarse politiek in een rap tempo verloren.’

De teloorgang van de Wassenaarse politiek heeft alles te maken met de perikelen binnen de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. Had de VVD in 2002 nog de absolute meerderheid in de gemeenteraad, in 2006 was dat radicaal anders. De partij tuimelde van elf naar zes zetels en Wat Wassenaar Wil, een partij die zich direct afzette tegen de VVD, kwam van niets op zes zetels. De VVD verdween uit het college en tot overmaat van de ramp leverde de partij, sinds Molly Geertsema in 1961 leverancier van alle burgemeesters, een jaar later niet de nieuwe burgervader, maar D66. Waarnemend VVD-burgemeester van Wassenaar Luigi van Leeuwen riep wanhopig: ‘Moeten we die beker dan helemaal leegdrinken?’

VVD-fractievoorzitter Bert Ooms zocht en vocht zich, dan weer voorkomend, dan weer vilein, een weg in zijn oppositierol. Ooms viel de burgemeester aan op de verbouwing van diens ambtswoning en maakte stennis toen Hoekema vergat een pizza af te rekenen bij de Albert Heijn. Wassenaarder Bas Eenhoorn zag het mede lede ogen aan. ‘De politiek is het slachtoffer geworden van die ruziemakerij. Als ik met mensen in de buurt praat, dan heeft niemand nog respect voor het plaatselijk bestuur. Dat was vroeger totaal anders. De Wassenaarse politiek kan vinden dat Hoekema niet goed is als burgemeester, maar draag dat correct uit. Raadsleden, wethouders en burgemeesters hebben de taak om respect af te dwingen door de wijze waarop ze debatteren en handelen.’

De VVD kwam sterk uit de raadsverkiezingen van 2010, nadat ze vanaf 2008 weer in het college had gezeten. De partij bleef besturen en de betrekkingen met de burgemeester klaarden op. Maar toen de politieke rot zijn eigen fractie van binnenuit begon op te vreten, stapte Bert Ooms op. Ooms is patholoog-anatoom in het Medisch Centrum Haaglanden en was in zijn vrije tijd tussen 2002 en 2012 in Wassenaar gemeenteraadslid voor de VVD, waarvan de laatste zes jaar fractievoorzitter. Hij schrijft met plezier het verkiezingsprogramma van de VVD voor de komende raadsverkiezingen, maar verder mist hij niets aan politiek Wassenaar.

Ooms: ‘De bestuurscultuur is de laatste jaren van een zeer bedenkelijk niveau geweest. En dat verandert niet meer tot de verkiezingen. Ik heb als fractievoorzitter uitgebreid geprobeerd om de sfeer binnen de partij te verbeteren, maar die bereidheid was er niet. Oud zeer en wantrouwen gaven de toon aan en daarmee werd alle energie uit de politiek gezogen. Burgemeester Hoekema en ik wilden na de verkiezingen van 2010 graag een takendiscussie, maar die liep stuk op obstructie in de raad. We konden niet op een normale manier praten over de toekomst van Wassenaar. Het bureau dat deze discussie begeleidde, was verbijsterd.’

Paard van Troje
Ooms heeft het ook over zijn eigen VVD, die bij de raadsverkiezingen van 2010 het paard van Troje binnenhaalde in de persoon van Ben Paulides. De ene rel volgde op de andere, waarbij vooral VVD-wethouder De Greef het moest ontgelden. Paulides stapte vorig jaar uit de VVD-fractie en begon zijn eigen fractie. Terugkijkend zegt Ooms: ‘We hebben te gemakkelijk gedacht dat een VVD-lid ook het beste voorhad met de VVD en met Wassenaar. We hebben onvoldoende antecedentenonderzoek gedaan om te kijken of iemand ook in de ploeg past. Dat gaan we volgend jaar beter doen. Als je iemand in de fractie krijgt die er bij voorbaat van uitgaat dat niemand op de wereld deugt, en dat ieder voorstel van wethouder De Greef is gebaseerd op financieel eigen gewin, dan ga je barre tijden tegemoet.’

Barre tijden, die niet zo slecht hadden hoeven zijn als de ‘hoogste in rang’ – lees: burgemeester Hoekema – steviger had ingegrepen. Bert Ooms: ‘Dat is niet persoonlijk bedoeld. We gaan de laatste jaren vriendschappelijk met elkaar om, maar ik vind wel dat als de politieke cultuur is vergiftigd, de voorzitter van de gemeenteraad een leidende rol moet nemen en moet ingrijpen en keihard met de vuist op tafel moet slaan. Dat is onvoldoende uit de verf gekomen; niet uit onwil denk ik, maar meer uit nonchalance, zo van: het waait wel weer over.’

Oud-VVD-fractievoorzitter Ooms steekt de hand ook in eigen boezem: ‘Wat ik bij mijzelf heb gemerkt, is dat een slechte politieke sfeer niet het fraaiste in je karakter oproept. Ik heb mezelf dingen zien doen en horen zeggen, waarvan ik dacht: Bert, dat moet je niet doen, dat hoort niet bij je persoonlijkheid. Maar dan kun je met elkaar zo de weg kwijt zijn, dat mensen dat toch gaan doen.’

Bert Ooms werd op 13 februari ’s avonds feestelijk uitgeluid door de gemeenteraad; een paar uur later was de wijsheid in de kan en werd de seksrel geboren. Wederom had wethouder De Greef het misdaan. Het kon niet anders of het college zou bezwijken onder de verdachtmakingen en ruziemakerij, en dat gebeurde ook. Nadat bekend was geworden dat een fietstunnelproject 1,8 miljoen euro duurder zou worden dan begroot, was het genoeg geweest. De vier wethouders stapten eind vorig jaar op. Oud-senator Joop van den Berg onderzocht op verzoek van burgemeester Hoekema de Wassenaarse beerput, en kwam tot de slotsom dat alleen bestuurders van buiten het schip drijvend konden houden. ‘Daar krijg je toch het schaamrood van op de kaken’, verzucht Ooms.

Kiezen tussen twee kwaden
CDA-fractievoorzitter Meindert Stolk schaamt zich ook, maar tegelijk was de keuze voor buitenstaanders onvermijdelijk, zegt hij. Stolk is zelfstandig beleidsadviseur en geassocieerd partner van Schinkelshoek & Verhoog, en sinds 1998 raadslid in Wassenaar voor het CDA. ‘Wij zaten eind vorig jaar in een spagaat. De twee VVD-wethouders lieten in december de boel ploffen door de CDA-wethouder een ongelofelijke loer te draaien. Dat zette de relatie tussen ons en de VVD behoorlijk onder druk, laat ik het netjes uitdrukken. Moesten we ons terugtrekken? VVD en Wat Wassenaar Wil in een nieuw college was en is ondenkbaar. Dus moesten wij kiezen tussen twee kwaden. We hebben toen gepleit voor een zo breed mogelijke coalitie met wethouders van buiten, dus zonder lokale politieke ballast. Ik vind het nog steeds jammer dat WWW daar niet aan wilde meewerken. Achteraf bleek dat dit was omdat hun afdelingsvoorzitter per se wethouder wilde worden.’

De komst van de wethouders van buiten (van VVD, CDA en D66) heeft in ieder geval voor wat rust in het dorp gezorgd, zegt CDA-aanvoerder Stolk. ‘De drie nieuwe wethouders hebben hun draai gevonden en er wordt flink tempo gemaakt met het uitvoeren van het raadsprogramma’, aldus Stolk. Maar natuurlijk, voegt hij eraan toe, is het nog steeds niet leuk om op een verjaardagsfeestje te moeten vertellen dat je raadslid bent in Wassenaar. ‘Het imago van onze gemeente heeft een enorme deuk gekregen. Er zijn dingen gebeurd die niet kunnen. Ik zit nu bijna zestien jaar in de raad en ik moet zeggen dat ik dit nog nooit had meegemaakt. Het was echt exceptioneel. Maar ja, Wassenaar ligt onder een vergrootglas en alles wordt in de landelijke media uitvergroot. Als het in Appelscha gebeurt, lees je er niets over.’

Ruzies die de kranten en de journaals halen zijn er (even) niet meer, maar er smeulen nog steeds brandjes. Toen Hoekema begin dit jaar moest worden herbenoemd, gingen binnen de VVD en vooral bij Wat Wassenaar Wil stemmen op dat de burgemeester ‘onvoldoende kwaliteiten’ had om de zelfstandigheid van het dorp te bewaken. Zouden VVD en WWW hun animositeit opzijzetten en de D66-burgemeester pootje lichten? Het bleek een mal achterhoedegevecht. Hoekema werd onbetwist herbenoemd, maar even leek de vlam weer in de pan te slaan. De aanvoerder van het CDA Stolk: ‘Een aantal lieden in de raad heeft tot op de dag vandaag een diepgeworteld wantrouwen jegens alles wat de gemeente doet. En zij vechten hun strijd het liefst via de media uit.’

Brevet van onvermogen
Het CDA heeft zich altijd afzijdig gehouden van de roddel en de achterklap en Meindert Stolk hoopt en verwacht dat zijn partij daarvoor bij de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart zal worden beloond. ‘In een kleine gemeente als Wassenaar zijn de politieke verschillen helemaal niet zo groot. Negen van de tien keer zijn we het met elkaar eens. De manier waarop je politiek bedrijft, is daarmee een asset van je partij. Dat je je fatsoenlijk opstelt, normaal gedraagt en niet met modder gooit. Daarmee hebben we de laatste jaren toch een ander gezicht laten zien dan de VVD en Wat Wassenaar Wil. Ik hoop en denk dat we de zetel die we in 2010 verloren, terugwinnen en ik ga ervan uit dat het nieuwe college vervolgens weer uit de lokale politiek komt. Want we hebben onszelf met het ingehuurde college natuurlijk wel een brevet van onvermogen gegeven.’

‘Ondeskundig, onzorgvuldig en onprofessioneel’
De Accountantskamer kraakte deze maand het in maart uitgekomen BING-rapport over de seksrel in Wassenaar. Het onderzoek was ‘ondeskundig, onzorgvuldig en onprofessioneel’ uitgevoerd. Als onderzoeker Jaap ten Wolde zichzelf niet had laten uitschrijven als registeraccountant, dan had de Accountantskamer dat nu voor hem gedaan. Ten Wolde ging in januari met pensioen als directeur van BING. Volgens de Accountantskamer had Ten Wolde nooit conclusies mogen trekken omdat een aantal getuigen – de klagers – niet aan het onderzoek heeft meegewerkt.

‘Dat is opmerkelijk’, zegt BING in een reactie, ‘omdat de beschuldigingen van seksuele intimidatie aan het adres van een wethouder afkomstig waren van raadsleden (de klagers), die vervolgens door niet mee te werken aan het onderzoek zouden kunnen verhinderen dat er conclusies worden getrokken.’ BING verwacht dat Ten Wolde in beroep gaat. Een van de klagers, raadslid Mary-Jo van de Velde, zegt schoon genoeg te hebben van de Wassenaarse politiek en stelt zich niet verkiesbaar voor de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen. Ze doet wel met raadslid Ben Paulides aangifte van smaad en laster tegen het gemeentebestuur.