Van Nee-machine naar werken vanuit de bedoeling

De Omgevingswet in de gemeente Montferland.
Iedere Nederlandse gemeente bereidt zich voor op de invoering van de Omgevingswet. In de gemeente Montferland, tussen Arnhem en Doetinchem, maakten ze een duidelijke keuze: ze omarmen de veranderopgave en zien de wet als een kans. Wethouder Walter Gerritsen en secretaris Marcel Wagener delen hun ervaringen in een gesprek onder leiding van Toine van Riel (VNG) waarbij ook BMC-partner Ingrid Kersten aanwezig was.

Als Toine van Riel de eerste vraag stelt, brandt het gesprek meteen los. ‘Ik was sceptisch over de Omgevingswet’, vertelt wethouder Walter Gerritsen. ‘Ik vreesde voor een papieren exercitie en veel bureaucratie, maar wat verandert er dan echt?’ Ook secretaris Marcel Wagener had zijn bedenkingen. ‘Die kwamen ook voort uit de ervaringen met de decentralisaties in het sociaal domein; daar hebben wij als gemeente nog steeds onze handen vol aan.’

Nee-machine
Montferland ging desondanks voortvarend aan de slag. Er kwam onder meer een “Ambitiedocument implementatie Omgevingswet” dat de gemeenteraad in oktober 2020 aannam. Dat onderscheidt twee trajecten: “Wat moeten we” en “Wat willen we”. In de woorden van Wagener: ‘Wat er moet gebeuren, is technisch en daar zijn gemeenten doorgaans best goed in. Veel spannender is de verandering van houding en gedrag die gepaard gaat met wat we willen.’ Wethouder Gerritsen vult aan: ‘We voelden ons vaak een “nee-machine”: beleid dat de raad vaststelt mag en al het andere niet. Dat begon te wringen: willen we nee blijven zeggen of durven we voorbij de regels te kijken?’ Wagener: ‘Ook de samenleving accepteert die nee-machine niet meer als vanzelfsprekend. De Omgevingswet was niet de trigger voor verandering, maar wel een katalysator ervan.’

Van buiten naar binnen
Het “wat willen we-traject” uit het ambitiedocument kende twee mogelijke scenario’s. Het eerste: “Van binnen naar buiten; werkenderwijs implementeren” is het minst ambitieus. Montferland koos voor een verdergaand tweede scenario: “Van buiten naar binnen: vernieuwend implementeren”. “Inwoners krijgen meer zeggenschap over de fysieke leefomgeving. Geen sturing en controle vooraf, maar loslaten en vertrouwen”. ‘Het ambitiedocument is papier’, geeft Walter Gerritsen aan. ‘De uitvoering is andere koek. Loslaten is altijd spannend, leiderschap en verwachtingsmanagement is dan cruciaal.’

Het “wat willen we-traject” uit het ambitiedocument kende twee mogelijke scenario’s. Het eerste: “Van binnen naar buiten; werkenderwijs implementeren” is het minst ambitieus. Montferland koos voor een verdergaand tweede scenario: “Van buiten naar binnen: vernieuwend implementeren”. “Inwoners krijgen meer zeggenschap over de fysieke leefomgeving. Geen sturing en controle vooraf, maar loslaten en vertrouwen”. ‘Het ambitiedocument is papier’, geeft Walter Gerritsen aan. ‘De uitvoering is andere koek. Loslaten is altijd spannend, leiderschap en verwachtingsmanagement is dan cruciaal.’

Het “wat willen we-traject” uit het ambitiedocument kende twee mogelijke scenario’s. Het eerste: “Van binnen naar buiten; werkenderwijs implementeren” is het minst ambitieus. Montferland koos voor een verdergaand tweede scenario: “Van buiten naar binnen: vernieuwend implementeren”. “Inwoners krijgen meer zeggenschap over de fysieke leefomgeving. Geen sturing en controle vooraf, maar loslaten en vertrouwen”. ‘Het ambitiedocument is papier’, geeft Walter Gerritsen aan. ‘De uitvoering is andere koek. Loslaten is altijd spannend, leiderschap en verwachtingsmanagement is dan cruciaal.’

 

Lees het gehele gesprek op bmc.nl >