Een andere rol voor de overheid

Verwijten aan het adres van burgers dat zij zich niet betrokken voelen bij de publieke zaak of hun verantwoordelijkheid niet nemen, zijn misplaatst. De vitale samenleving, waarin mensen zich volop inzetten, bestaat al. Dat schrijft de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) in zijn advies ‘Loslaten in vertrouwen. Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt en samenleving.’ In de oude situatie bepaalt de overheid hoeveel inspraak burgers mogen hebben. In de nieuwe situatie maakt de overheid een bewuste keuze welke rol zij wil spelen bij initiatieven die in de samenleving ontstaan. Dat kan betekenen dat je als overheid initiatieven volledig loslaat, maar het kan ook een bewuste keuze zijn om initiatief te omarmen en reguleren als dat echt nodig is.

Ruimte geven
Veel Nederlanders zetten zich in voor de publieke zaak, in hun eigen buurt, in verenigingen of als vrijwilliger op andere plekken in de samenleving. De overheid moet dat als uitgangspunt nemen en burgers de ruimte geven. Dit vraagt een andere houding van de overheid en de mensen die er werken. De overheid moet zich niet langer afvragen wanneer en in welke mate ze invloed van burgers toestaat, maar wat zij kan doen om burgers maximaal de ruimte te geven: van helemaal loslaten en faciliteren tot, als dat niet anders kan, reguleren. Als hulpmiddel geeft de Rob de participatietrap, waarmee de mate waarin de overheid kan participeren inzichtelijk wordt gemaakt.

Een nieuwe organisatie?
Overheidsorganisaties die zich de veranderende rol eigen willen maken doen er goed aan verschillende partijen te betrekken in dit proces. Niet alleen de ambtelijke organisatie zal een cultuuromslag moeten maken. Ook van de raad en het college van B&W wordt een andere houding verwacht. Het is zaak gezamenlijk uitgangspunten, voorwaarden en doelstellingen te formuleren en vervolgens tot een concreet plan van aanpak te komen om toe te werken naar de nieuwe situatie. Wat is er voor nodig om uw organisatie in beweging te krijgen? Welke succesfactoren spelen daarbij rol? Wat betekent dit voor het profiel van de ideale ambtenaar?

Houding medewerkers
Een veranderende rol van de overheid vraagt vanzelfsprekend ook een andere houding van medewerkers van die overheid ten opzichte van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Zij zullen zich open moeten stellen voor initiatieven uit de maatschappij en deze moeten stimuleren, steunen en faciliteren.  Daarbij moeten zij een bewuste keuze maken van de mate waarin de overheid daarin een rol speelt. Een open houding, goed luisteren en durven loslaten zijn daarbij essentiële vaardigheden die medewerkers zich eigen moeten maken. Wanneer er een rol voor de overheid is weggelegd zal dit in veel gevallen een regisserende rol zijn, waarbij de overheid als verbinder, netwerker, facilitator en procesbegeleider aanneemt. Vaardigheden rondom het regisseren van beleid en processen, programmamanagement en effectief samenwerken zijn dan onmisbaar.

Meer informatie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Herrick Jellama via telefoon 06 55 85 24 12 of e-mail h.jellema@bestuursacademie.nl.