Grote uitstroom rijksambtenaren na 2025

Tot en met 2020 bereikt bij het rijk 4 procent van het huidige personeelsbestand de aow-leeftijd. Daarna neemt het aandeel ouderen gestaag toe, totdat het in 2025 ruim verdrievoudigt tot 13 procent. Met name de uitstroom van kennis en kunde vormt volgens de Arbeidsmarktanalyse Rijk 2018-2025 ‘een uitdaging’.

Dat zo’n groot aandeel van de rijksambtenaren in 2025 de aow-leeftijd bereikt, is relatief en absoluut gezien meer dan in de periode 2013-2017 en de periode tot 2021.

Vergrijzing
Het personeelsbestand van het rijk is meer vergrijsd dan de werkenden op de externe arbeidsmarkt. Tegelijkertijd is de afgelopen vijf jaar de personele omvang van het rijk als gevolg van nieuw beleid, beleidsintensiveringen en insourcing per saldo toegenomen. En ook in de huidige kabinetsperiode neemt naar verwachting het aantal fte verder toe. De onderzoekers baseren die aanname op de bestuurlijke en politieke beslissing van het huidige kabinet om geen bezuinigingen aan het rijk op te leggen.

Vervangingsvraag
De vervangingsvraag bij het rijk is als gevolg van beide ontwikkelingen dan ook groter dan op de externe arbeidsmarkt. Dat heeft de afgelopen periode al geleid tot een stijging in het aantal uitgezette vacatures. Mede door de huidige schaarste op de arbeidsmarkt is het voor bepaalde functies moeilijk om mensen aan te nemen en/of ze vast te houden. Dat geldt met name voor ict’ers, inkopers en financieel specialisten. Ict-functies worden veelal aangewezen als (zeer) moeilijk te vervullen zowel binnen het rijk als op de externe arbeidsmarkt. De reden dat vacatures voor inkopers moeilijk vervulbaar zijn, is omdat er weinig aanbod is van kandidaten die ervaring hebben met de unieke context van het rijk. Ook bij financieel specialisten stijgt de vraag, onder andere accountants en specialisten bedrijfsbeheer.

Interne opleidingen
Extern inhuren is een mogelijkheid om als rijk nog aan voldoende personeel te komen. Een andere optie is investeren in interne opleiding en overdracht van kennis en kunde. Het rijk kan volgens de analyse ook in de toekomst een aantrekkelijke werkgever zijn door het blijvend aanbieden van opleidingen. ‘In potentie heeft het rijk als grote werkgever een goede uitgangspositie voor het bieden van een voor werknemers inspirerende ontwikkel- en mobiliteitsomgeving. In aanvulling daarop is een belangrijke sociaal-maatschappelijke ontwikkeling dat werknemers steeds meer op zoek zullen zijn naar zingeving in hun werk. Dit is, gelet op de publieke, maatschappelijke toegevoegde waarde van de rol van de overheid, bij uitstek een kans om de aantrekkelijkheid voor het komen en blijven werken bij het rijk te vergroten.’

Vernieuwen competenties
Verder kan het benutten van toekomstige technologische ontwikkelingen helpen bij het voldoen aan een deel van de vervangingsvraag. Sommige taken kunnen bijvoorbeeld in de toekomst worden overgenomen door technologie. Hoewel tot 2025 nog geen grootschalige impact van nieuwe technologische ontwikkelingen op werk wordt verwacht, zal bestaande technologie wel al impact hebben. ‘Zo verandert technologie de manier waarop taken worden uitgevoerd en het aantal taken dat moet worden uitgevoerd, waarbij technologie soms taken overneemt en soms de mens ondersteunt. Werknemers moeten zich continu blijven ontwikkelen om enerzijds van toegevoegde waarde te blijven naast de oprukkende technologie en anderzijds dienen werknemers zich te blijven ontwikkelen om ook invulling te kunnen geven aan nieuwe taken die ontstaan door digitalisering’, luidt de analyse.

Tempo digitalisering
‘We zien namelijk dat technologie niet alleen taken overneemt, maar ook nieuwe taken creëert binnen bestaande functies. Voor een aantal medewerkers ontstaat er juist de uitdaging om het tempo van digitalisering bij te houden: als repetitieve werkzaamheden worden overgenomen, wordt het werk dat overblijft complexer.’ Kennis en kunde van ict wordt volgens de analyse voor steeds meer medewerkers een benodigde kerncompetentie. ‘Het op peil houden en vernieuwen van competenties wordt een steeds grotere uitdaging en duurzame inzetbaarheid en een leven lang leren worden steeds belangrijker.’