Wachtlijsten jeugdzorg kunnen korter, maar verdwijnen niet

De wachtlijsten in de jeugdzorg kunnen korter, maar zullen niet verdwijnen. Wie dat denkt, houdt vast aan een illusie, zeggen deskundigen die zich bezighouden met de wachtlijstproblematiek.

Het kabinet heeft 225 miljoen uitgetrokken voor de aanpak van wachtlijsten in de gespecialiseerde jeugdzorg. Een hoofdrol bij het zoeken naar wegen om deze weg te werken speelt het Ondersteuningsteam Zorg voor de Jeugd (OZJ), in het leven geroepen door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Vereniging Nederlandse gemeenten (VNG).

In de lokale praktijk

De opdracht: met een landelijk actieprogramma een ‘lerend jeugdstelsel’ ontwikkelen. Het OZJ werkt daarin samen met gemeenten, jeugdregio’s en zorgaanbieders. Best practices, kennisuitwisseling en samenwerking of het stimuleren daarvan, plus het zoeken naar aantoonbaar werkbare interventies vormen het hart van de activiteiten. Niet vanachter een bureau, maar in de lokale praktijk.

Daarnaast moet data-analyse een belangrijke pijler worden van het programma. Beschikbare informatie (data) moet ontgonnen, geëvalueerd en gecombineerd worden, waardoor er straks een wetenschappelijke basis is van wat werkt niet in de lokale context.

Nieuwe wachtlijst

 ‘Lang is gedacht dat meer bedden plaatsen en extra behandelcapaciteit de wachtlijstproblematiek de wereld uit helpen’ zegt Juriaan Vrind, senior beleidsmedewerker bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). ‘Meer geld is slechts een deel van de oplossing. Uit ervaring en onderzoek weten we dat die capaciteit na een paar jaar opnieuw vol zit en zich een nieuwe wachtlijst vormt.’

Hij ziet het vraagstuk meer als een verdeling van schaarste, met een beperkt aantal behandelaren en behandelcapaciteit en altijd een grotere groep gezinnen. ‘De vraag is niet of behandeling nodig. Nee, het is nodig. Alleen wie heeft het harder nodig?’

Verkeerde diagnoses en behandelingen

Een groot aantal verkeerde diagnoses en ineffectieve behandelingen zijn er medeoorzaak van dat het systeem vastloopt en het beeld vertroebelt. Ook ‘upcoding’ zorgt voor problemen: het door indiceerders aandikken van de urgentie, in de hoop dat cliënten eerder aan de beurt zijn. Zo groeien wachtlijsten, terwijl het voor gemeenten ook financieel dik in de papieren loopt.

Kennis en inzichten opdoen uit beschikbare en nog te verzamelen informatie is een belangrijk doel van het ondersteuningsteam. ‘Anders ben je in de brij aan het roeren zonder dat je er ooit zinnige verbanden uit kunt halen’, aldus Jan Menting, landelijk projectleider bij het OZJ. Analyse van het berichtenverkeer tussen gemeenten en zorgaanbieders moet daarbij helpen. ‘Als het goed is hebben we straks een inzicht in hoeveel jeugdigen er een vergunning hebben om behandeld of verzorgd te worden, maar die hulp niet krijgen’, aldus Menting.

Wachten is schadelijk

‘Ik denk de eerste grote verandering is dat we erkennen dat er altijd wachttijden zullen zijn’, reageert Juriaan Vrind. ‘En de tweede dat het heel schadelijk kan zijn als je op een wachtlijst staat. Te vaak zijn we geconfronteerd met jongeren die tijdens het wachten verslechterden, wanhopig waren, geen perspectief hadden. Daarvan hebben we nu gezegd: dat accepteren we niet. Maar het is een utopie dat wachttijden geheel en voor altijd zullen verdwijnen.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 8 (inlog)