Nieuwe ‘3D’ hulptroepen voor gemeenten

Na de zomer gaat een Transitiecommissie Sociaal Domein van start. Deze commissie gaat bij gemeenten en regionale samenwerkingsverbanden de vinger aan de pols houden bij de decentralisaties jeugd, zorg en werk. Het gaat in eerste instantie om advies en ondersteuning op maat, maar als het advies in de wind wordt geslagen en/of geen vorderingen zichtbaar zijn, kan door ‘Den Haag’ worden ingegrepen.

Integrale toets

Met de instelling van deze onafhankelijke commissie volgt het kabinet de aanbeveling de Algemene Rekenkamer op, om een tijdelijke commissie in te stellen die integraal toetst. De commissie moet vooral in de gaten houden of gemeenten de noodzakelijke bestuurlijke, organisatorische en financiële maatregelen hebben getroffen om de taken in het sociale domein in overeenstemming met de wet uit te kunnen voeren, zo schrijft minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) in een brief aan de Kamer. Het gaat om de uitvoering van de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet.

‘Gezaghebbend en deskundig'

De commissie wordt voor twee jaar ingesteld en zal bestaan uit drie leden, inclusief de voorzitter. De leden worden na de zomer door het kabinet benoemd en moeten ‘gezaghebbend en deskundig op het bestuurlijk, financieel en gemeentelijk domein zijn’, zo stelde Plasterk dinsdag in het Wmo-debat in de Eerste Kamer. Op 1 september moet zij operationeel zijn.

Extra inzet achterblijvers

Volgens Plasterk − tevens coördinerend bewindspersoon decentralisaties −, zijn gemeenten hard bezig met de voorbereidingen. Maar de decentralisaties in het sociaal domein – door het kabinet bestempeld als de grootste ontwikkeling in het binnenlands bestuur van de laatste decennia – is omvangrijk en complex en zijn er gemeenten ‘waar de ontwikkelingen achterblijven’. Vooral richting de achterblijvers zal ‘extra inzet worden gepleegd’. Deze gemeenten zullen gericht worden aangesproken en ondersteund.

Knelpunten en risico’s

De commissie krijgt de opdracht te signaleren of gemeenten de noodzakelijke bestuurlijke, organisatorische en financiële maatregelen hebben getroffen en in staat zijn de decentralisaties in samenhang uit te voeren. Tot 1 januari zal de nadruk liggen om de gemeentelijke voorbereidingen, zoals het definitief maken van afspraken over regionale samenwerking. Na die datum zal er een verschuiving plaatsvinden naar uitvoerende maatregelen. Over de gesignaleerde knelpunten en risico’s worden de minister van Binnenlandse Zaken en de gemeenten geïnformeerd en geadviseerd, zodat tijdig kan worden bijgestuurd.

Ingrijpen

Om een eerste beeld te krijgen van de voortgang van de voorbereiding bij gemeenten wordt op korte termijn een quick scan uitgevoerd. Die richt zich op de bestuurlijke en financiële situatie van alle Nederlandse gemeenten, zoals financiële risicoverevening, juridische borging van samenwerking en de cumulatie van risico’s op verschillende terreinen. Uit de quick scan moet duidelijk worden welke gemeenten mogelijk bestuurlijke, organisatorische en financiële risico’s lopen. Bij deze gemeenten zal de commissie een review uitvoeren en advies uitbrengen over een vervolgaanpak. Als gemeenten het advies niet of onvoldoende opvolgen, kan het kabinet ingrijpen. ‘In het uiterste geval kan het rijksgezag in plaats treden van het gemeentelijk gezag’, zo stelde Plasterk in het Wmo-debat aan de Eerste Kamer.

Invliegen bestuurlijke expertise

De drie ambassadeurs voor de regionale samenwerking die vorig jaar door rijk en gemeentekoepel werden aangesteld, om gemeenten op bestuurlijk niveau te ondersteunen bij de inrichting van hun samenwerking, zijn deze maand met hun werk gestopt. De ondersteuning op de regionale samenwerking wordt het pakkie an van de transitiecommissie. Als het nodig mocht zijn, zal ‘ad hoc bestuurlijke expertise worden ingevlogen’, zo zegde Plasterk dinsdag aan de senaat toe.