Van de bijstand naar ondernemer

Midden in het centrum van Alkmaar aan bevindt zich Sociale Coöperatie Lichtpunt. Hier ondernemen bijstandsgerechtigden met behoud van hun uitkering. Voor sommigen is het een springplank om uit het gemeentelijk vangnet te geraken. Voor anderen een droom die uitkomt. Binnenlands Bestuur ging op bezoek.

Oudegracht

Aan de Oudegracht 41 in Alkmaar wordt binnen hard gewerkt. Het gezelschap van een stuk of zes mensen is divers in alle opzichten. Jong-oud, man-vrouw. Twee mensen werken tegenover elkaar op hun laptops, anderen staan te praten bij het koffiezetapparaat. Op een kleurrijke muur achterin pronkt een collage met foto’s van klussende mensen.

Bij Lichtpunt zwaait Jacqueline Boots de scepter. ‘We bestaan nu vijfeneenhalf jaar en zitten sinds drie jaar in dit pand. Dat mochten we van de gemeente overnemen voor een klein bedrag, maar er moest heel veel gebeuren. De verbouwing hebben we zelf gedaan met vrijwilligers en crowdfunding. Alles bij elkaar kostte het 7.500 euro. Het duurde allemaal veel langer dan gehoopt, maar ach, dat heb je nu eenmaal met verbouwingen.’

Bont gezelschap

De voorste ruimte, met daarin een tiental bureaus, geeft toegang tot een grote binnentuin, en aan de andere kant een grote vergaderzaal. Via de tuin kom je ook bij het aangrenzende bescheiden kantoor van Boots. In de binnentuin staat nog een soort grote blokhut. Daarin werken twee schoonheidsspecialisten, vertelt ze. Helemaal achter in de tuin nestelt zich een fietsenmaker. Er is nog een schuurtje voor de klusjesman, die wegens ruimtegebrek binnenkort misschien op zoek moet naar een eigen werkplaats.

Wat doet dit bonte gezelschap hier in de Alkmaarse binnenstad? De klusjesman en de schoonheidsspecialist, de fietsenmaker en de mensen achter hun computerscherm kunnen toch onmogelijk collega’s zijn? Maar het is echt zo. Allemaal werken ze voor Coöperatie Lichtpunt, een collectief van sociale ondernemers. Bij alle verschillen hebben de aanwezigen namelijk ook één gemene deler: ze ontvangen een bijstandsuitkering van de gemeente.

Grote stap

De stap van de bijstand naar een eigen onderneming is groot, en wordt ­zelden gemaakt zonder hulp. Zelfs een transitie van de bijstand naar loondienst kent uitdagingen. Wat je links verdient, lever je rechts weer in. Dus wanneer je met arbeid niet genoeg kunt verdienen om in je levensonderhoud te voorzien, verdwijnt de motivatie om een baan te vinden als sneeuw voor de zon. Het verrekenen van het inkomen met de uitkering schrikt mensen af, weet Boots.

Uitstroom of participatie

‘De behoefte aan de stabiele basis die de bijstand geeft, is groot. Als je bij Lichtpunt komt, loopt die stabiele basis door. Eventuele winsten investeer je terug in de bedrijf, en zo bouw je iets op waarmee je uiteindelijk hopelijk een volledig inkomen kunt halen. Voor sommige deelnemers is uitstroom uit de bijstand het doel, maar bij anderen gaat het vooral om participatie. Wij helpen bij de administratie en dat soort zaken.’

Waar begin je?

Succesverhalen zijn er genoeg. Neem Marcel: hij startte 2,5 jaar geleden zijn bureau voor grafisch ontwerp bij Lichtpunt. Hij raakte in de bijstand door rugklachten, waardoor hij niet meer op vaste tijden kon werken. ‘Ik was thuis alleen maar aan het gamen’, zegt hij openhartig van achter zijn laptop. ‘Uiteindelijk stelde mijn vriendin voor dat ik voor mezelf kon beginnen. Ik had een grafische opleiding gedaan, maar ondernemen is wat anders. Waar begin je dan?’ Hij belde de gemeente, waar hij werd doorverwezen naar Lichtpunt. ‘Twee weken later zat ik hier aan tafel met mijn portfolio.’

Stigma

Soms krijgen deelnemers van Lichtpunt met stigmatisering te maken. Anouk, die al een paar jaar voor ­zichzelf werkt, merkt dat klanten weleens huiverig zijn. ‘Nieuwe klanten vinden het soms spannend als ze horen dat ik vanuit een sociale coöperatie werk. Wij zijn gewoon normale mensen die met tegenslag te maken hebben gehad. Als ondernemers zijn we net zo serieus bezig als ieder ander.’ Anouk verzorgt de sociale media voor bedrijven – X, Instagram, Facebook, en steeds meer op TikTok. ‘Dertigers en veertigers zijn de snelst groeiende groep op TikTok. Bedrijven willen zich daar profileren.’ Drie dagen in de week is ze er mee bezig. Haar lijstje klanten groeit snel.

Ook grafisch designer Marcel merkt soms dat klanten vooroordelen hebben. ‘Ik heb weleens gehad dat iemand nadat ze akkoord had gegeven op de offerte zich alsnog bedacht. Omdat ze zich realiseerde dat ik bij Lichtpunt werk. Ik heb ook besloten dat ik het niet constant ga uitleggen of verantwoorden, want het is niet relevant, maar je ziet het natuurlijk wel op de factuur staan.’

'Schat, ik ga naar mijn werk'

Zowel Marcel als Anouk verwachten binnenkort te kunnen uitstromen. Dat is spannend, Lichtpunt voelt als een vangnet. Voor Boots is het loslaten moeilijk, altijd is er de neiging om ook wanneer mensen helemaal zelfstandig verdergaan ze alsnog te willen helpen. Ondertussen is voor de deelnemers alleen het aanwezig zijn in het pand aan de ­Oudegracht al veel waard. Zo ook voor Marcel. ‘Wat ik echt heel fijn heb gevonden, is dat ik hier een fysieke werkplek heb gekregen. Ik kan weer ’s ochtends ­tegen mijn vriendin zeggen: “Schat, ik ga naar mijn werk”. En waar ik voorheen moeite had mezelf te motiveren, doe je het hier met anderen samen. Er wordt echt iets van je verwacht, dus dan handel je daarnaar.’

Lees het hele artikel deze week in BB05.