Te vroeg voor harde conclusies jeugdzorgcijfers

Het is nog te vroeg om harde conclusies te trekken uit de jongste CBS-cijfers, waaruit blijkt dat het aantal jongeren in jeugdzorg voor het eerst sinds jaren is gedaald. Corona is een mogelijke verklaring, maar er speelt meer.

Lastig interpreteren

Over de eerste zes maanden van dit jaar is sprake van een daling van zes procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, zo blijkt uit voorlopige cijfers van het CBS. De instroom van jongeren in nieuwe jeugdhulptrajecten is met bijna een kwart gedaald. De cijfers zijn lastig te interpreteren, stellen zowel het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), Jeugdzorg Nederland als de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Capaciteitsproblemen

‘Zoals ook het CBS aangeeft, lijkt er een duidelijk effect van de coronacrisis op zowel de instroom als de uitstroom van cliënten’, aldus Afke Donker, senior medewerker monitoring en sturingsinformatie bij het NJi. ‘Het aantal verwijzingen naar de jeugdzorg en de instroom is in de periode van maart tot april, aan het begin van de crisis, duidelijk verminderd. In de jeugdhulp is de uitstroom ook lager, vermoedelijk omdat er behandelingen moesten worden uitgesteld. Maar ook personele en financiële problemen van jeugdzorgaanbieders kunnen een rol spelen. Hierdoor kunnen er capaciteitsproblemen zijn ontstaan in de opname en uitvoering van de zorg.’

Wachtlijsten

‘Corona is een mogelijke verklaring. Jongeren zijn nu niet of minder in beeld en er is sprake van minder doorverwijzingen’, aldus de woordvoerder van Jeugdzorg Nederland. Aan de andere kant zijn er nog steeds wachtlijsten bij onder meer de kinderbescherming. Ook is nog steeds te weinig passend jeugdhulpaanbod. ‘Dat kan ook een verklaring zijn.’ De voorlopige cijfers van CBS betreffen de eerste zes maanden van het jaar. ‘Dat is een korte periode. Je kunt er nog geen harde conclusies aan verbinden.’   

Daling

Dat stelt ook Tom van Yperen, expert bij het NJi. Hij wijst erop dat het om voorlopige cijfers gaat. ‘Er spelen meerdere invloeden tegelijk. Meerjarige trends en gesprekken over het verhaal achter de cijfers kunnen meer duidelijkheid scheppen.’ Ook de VNG wijst er nadrukkelijk op dat het om voorlopige cijfers over de eerste helft van 2020 gaat. In voorgaande jaren waren de definitieve jeugdzorgcijfers van het CBS vijf tot zes procent hoger dan de voorlopige resultaten. ‘Er zal ongetwijfeld aan daling zijn, maar minder groot’, aldus een woordvoerder van de VNG.  

Afvlakking groei

Ook de VNG wil nog niet van een trendbreuk spreken, daarvoor is het nog te vroeg en de cijfers niet hard genoeg. Wel is sprake van een doorzettende afvlakking van de stijging. In 2019 was er al sprake van een minder harde stijging dan in de jaren daarvoor. Die afvlakking zet zich door. ‘Het heeft zeker ook met corona te maken, vooral in maart en april heeft er best veel zorg stilgelegen.’

Uitgestelde vraag

De VNG kan nog niet inschatten hoeveel jongeren, die vanwege corona nu niet aan de bel trekken, straks alsnog voor hulp aankloppen (uitgestelde vraag). ‘Niemand weet hoe groot het effect is.’ De VNG maakt zich wel zorgen over de gevolgen van corona voor jongeren. ‘Daarom is de collectieve inzet om scholen zoveel mogelijk open te houden. Er lopen tal van trajecten bij gemeenten om over gevolgen corona met jongeren in gesprek te gaan.’

Budget

De jongste CBS-cijfers worden niet meegenomen in het nu lopende onderzoek naar het gebruik van jeugdzorg en het benodigde budget voor gemeenten, op basis waarvan een volgend kabinet beslist of er al dan niet structureel extra geld naar gemeenten toe moet. In het onderzoek worden de cijfers tot en met 2019 meegenomen. ‘Zelfs al zou je 2020 meenemen, dan levert dat niet een substantieel ander beeld op’, aldus de woordvoerder van de VNG. ‘De uitgaven van gemeenten op jeugd zijn veel groter dan de inkomsten.’