Perspectief voor uitgeprocedeerde vluchteling

De bed-bad-broodregeling voor uitgeprocedeerde asielzoekers wordt omgevormd tot Landelijke Vreemdelingen Voorziening. Vijf gemeenten doen ervaring op in een pilot. Niet alle knelpunten zijn al opgelost.

Spagaat 

Gemeenten en rijk stonden tot voor kort tegenover elkaar over de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers’, zegt Roelien Haasken. Ze is bij de gemeente Groningen projectleider voor de opvang van vreemdelingen en blij dat er eindelijk duidelijkheid is gekomen over de bed-bad-broodvoorzieningen in Nederland. ‘De nieuwe regeling Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) maakt een eind aan een ongemakkelijke spagaat: de voortslepende discussie tussen rijk en gemeenten over geld en middelen.’ Vijf gemeenten (Amsterdam, Eindhoven, Groningen, Rotterdam en Utrecht) experimenteren in een pilot met de nieuwe werkwijze.

Kerkelijke organisatie
Groningen werkte de afgelopen jaren nauw samen met Stichting INLIA, de kerkelijke organisatie die de bed-bad-broodregeling bedacht, uitvoerde en landelijk uitrolde over verschillende gemeenten. De gemeente betaalde uit eigen middelen de afgelopen twee jaar ruim 7 miljoen euro voor de opvang en begeleiding van circa driehonderd uitgeprocedeerde asielzoekers. ‘Wij wilden ze niet aan hun lot overlaten, uit humanitaire overwegingen maar ook om redenen van veiligheid’, aldus Haasken.

Veiligheidsrisico  
Uit een recent onderzoek van het Dagblad van het Noorden bleek dat een aantal vreemdelingen in de opvang een veiligheidsrisico vormde. Het gaat om zeden­delinquenten en mensen met locatieverboden; om diefstal en identiteitsfraude. Het aantal vreemdelingen met een veiligheidsrisico wisselt telkens omdat de in- en uitstroom ook steeds verandert. De gemeente kreeg de afgelopen jaren weliswaar meer en beter inzicht in wie er precies in de opvang verbleven, maar die informatie wilde Stichting INLIA aanvankelijk maar met mate delen vanwege de wet op de privacy.

Rol burgemeester
De informatieverstrekking is vanaf de invoering van de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorziening verbeterd, zegt een woordvoerder van de gemeente Groningen. ‘Wij wisselen sneller en beter informatie uit. Stichting INLIA levert nu tweewekelijks de nieuwe aanmeldingen aan die direct gescreend worden door de politie en justitie. De collega’s van de OOV [het veiligheidsdomein, red.] kijken mee. Het zijn twee systemen die elkaar ondersteunen. Ook krijgt de burgemeester in het nieuwe plan van aanpak om vreemdelingen op te vangen een formele positie; hij kan bepalen wie recht heeft op opvang.’

Nauwere samenwerking
Een van de doelstellingen van het nieuwe plan is een nauwere samenwerking tussen de diverse ketenpartners: de gemeente, de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V), de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AIVM) en de verschillende particuliere organisaties zoals het Leger des Heils of in het eigen netwerk. ‘Wij zijn niet de Randstad’, merkt Haasken op. ‘We hebben hier korte lijnen en werken in een klein netwerk.’

Nieuw perspectief
De gemeente Groningen vangt jaarlijks circa driehonderd personen op, de gemeente Amsterdam zo’n vijfhonderd. ‘Het gaat om een restgroep die tussen wal en schip valt. We houden er rekening mee dat het om ongeveer 1.500 mensen per jaar gaat” , zei voormalig staatssecretaris Mark Harbers (Vreemdelingenzaken) eind vorig jaar. ‘Wij willen met dit nieuwe plan perspectief bieden aan de uitgeprocedeerde asielzoekers’, zegt Haasken. ‘Werken aan hun terugkeer naar het land van herkomst, eventueel recht op verblijf of ergens anders onderdak bieden.’

Casusoverleg
In de geraadpleegde plannen van uitvoering door de vijf pilotgemeenten staat het bieden van perspectief aan de vreemdelingen dan ook centraal. ‘Wij houden een tweewekelijks casusoverleg over de wijze waarop wij mensen begeleiden naar legalisering, terugkeer of doormigratie naar een ander land in de EU. Onze aanpak bestaat allereerst uit het bieden van verblijf’, zegt Ireen Kouwenberg van de gemeente Eindhoven. ‘De prioriteiten bestaan uit: opvang in eigen netwerk, activering, stabiliseren van GGZ-problematiek en intensivering van ketensamenwerking.’

Knelpunten
Toch loopt de gemeente Eindhoven in het nieuwe uitvoeringsplan ook al tegen knelpunten aan. ‘Ondanks toezeggingen en inspanningen van het rijk kunnen mensen geen stage of werk verrichten. Het rijk moet hiervoor ruimte geven om dit mogelijk te maken. Wij ondervinden bij bepaalde landen bij terugkeer steeds opnieuw moeilijkheden. We willen kijken hoe wij dit kunnen oplossen’, aldus Kouwenberg.

Psychische problematiek
Ook de gemeente Groningen ziet knelpunten in het nieuwe uitvoeringsplan. ‘Wat te doen met zware psychische problematiek bij uitgeprocedeerde asielzoekers? Vaak zijn zij niet verzekerd en kunnen niet terecht bij zorginstellingen’, zegt Haasken. Het rijk probeert twintig plekken te realiseren in de psychiatrische inrichting Veldzicht in Balkbrug in Overijssel voor de opvang van dergelijke gevallen. Maar of dat voldoende is, wordt betwijfeld.

Evaluatie
De pilot van de vijf gemeenten duurt drie jaar en kost 65 miljoen euro. Een landelijke evaluatiecommissie komt over ongeveer een jaar met een tussenrapportage.