Diplomaat op de vuilkar

In Café Mogadishu, vernoemd naar een bestaand Haags etablissement, doet hij op een luchtige en ironische wijze verslag van zijn omzwervingen. Verwonderd struint Van Lanschot door de Haagse Schilderswijk, hij brengt een bezoek aan een Haagse winkel in buikdansartikelen en in een Marokkaanse theesalon raakt hij in gesprek met professor Taky, een Iraakse vluchteling. Hij meldt zich aan als vrijwilliger bij het Team Transvaal schoon-heel-veilig, een morsig gezelschap bestaande uit langdurig werklozen en personen met een taakstraf.

Gedurende de ramadan maakt hij een nachtelijke tour langs kleine moskeeën. De diplomaat doet zelfs aan participerende waarneming door zich aan te melden als knijper van vuilnis op straat. Hij laat zich in een oranje vest met reflecterende strepen hijsen en rijdt met een bakkie door Den Haag. Dat levert vertrouwelijke gesprekken op met alledaagse allochtonen die lucht geven aan hun vooroordelen.

Zo laten ze aan de auteur weten dat in Nederland vrouwen de baas zijn, dat Turken veel meer discrimineren dan Hollanders en dat er veel verschillende moslims zijn. Van Lanschot is een scherp waarnemer. Hij is in staat zijn observaties en gesprekjes op een luchtige wijze aan het papier toe te vertrouwen. Ik proef in dit boek ook verontrusting en bezorgdheid. Opvallend genoeg komt de meeste zorg uit de mond van een Russin en een Antilliaanse vriend.

Af en toe zijn de verhalen zelfs onthutsend. Het meest pikante is wel de komst van het Moskeeverzamelgebouw in Amsterdam-Oost, waar hij ook over schrijft. Een schrijnend voorbeeld hoe bange politici zich hebben laten beetnemen door slimme moskeebesturen. Oorspronkelijk bedoeld als schuilplek voor Transvaalse hangjongeren, werd het nieuwe gebouw met steun van de gemeente opgetuigd tot een multifunctionele ruimte met twee moskeeën.

Van de beoogde ‘ontmoetingsplaats van verschillende culturen’ is niets te merken. Af en toe wordt er iets gedaan met hangjongeren of moslima’s om de subsidiekraan open te houden, maar in werkelijkheid zijn het twee moskeeën onder een dak. De lessen in ‘Nederlandse waarden en normen’ bestaan alleen op papier. De Turken en Marokkanen groeten elkaar niet, na het vrijdagmiddaggebed lopen ze straal langs elkaar heen. De beheerder, een baardige hork in wit gewaad, jaagt onbekende bezoekers het pand uit. Het Moskeeverzamelgebouw heet officieel De Verbinding, maar volgens Van Lanschot had het beter De Kloof kunnen heten.

Helaas waagt de auteur zich niet aan een slotbeschouwing. Graag had ik antwoord gekregen op de vraag die de schrijver zichzelf in het voorwoord heeft gesteld. Zijn we op weg naar een diep gefragmenteerde samenleving of een harmonieus christelijk-islamitisch land? Dat moet je als lezer nu maar zelf uitzoeken.

Hans Werdmölder is cultureel antropoloog en criminoloog

Robbert van Lanschot, Café Mogadishu. Omzwervingen door het andere Nederland. Mets & Mets, Amsterdam, 2010, ISBN 978 94 6116 001 0, 282 pagina’s, € 20.