Barrières tegen weglekken zorggeld

Zorggeld is voor de zorg bedoeld en niet voor de diepe broekzakken van aandeelaanhouders of zorgcowboys. Om te voorkomen dat zorggeld weglekt, heeft de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) met een aantal partijen een barrièremodel gevuld. ‘Het is niet de heilige graal, maar wel een hulpmiddel.’

Onevenredige winsten

Dat stelt Joep Beckers, manager Toezicht Zorgaanbieders bij de NZa. ‘Onze missie is goede en betaalbare zorg voor alle Nederlanders.’ Die betaalbaarheid van de zorg staat echter onder druk. ‘We zetten daarom in op goed bestuur en professionele bedrijfsvoering.’ Voorkomen moet worden dat zorg wordt gedeclareerd die niet is geleverd of dat er te dure zorg wordt gedeclareerd als dat niet nodig is. Of dat onevenredige winsten worden uitgekeerd, of dat zorggeld via bijvoorbeeld exorbitante management fees en niet-marktconforme vergoedingen voor diensten in de zakken van bestuurders verdwijnt. Allerlei partijen, waaronder gemeenten, hebben daarin een belangrijke rol.

 

Kwaadwillenden

Makkelijk is het niet, om goed zicht te krijgen op en te zorgen voor de juiste besteding van zorggelden, waaronder de budgetten voor Wmo en de jeugdzorg. De afgelopen maanden heeft de NZa, samen met een aantal partijen, het bedrijfsproces van zorgondernemers van a tot z in kaart gebracht, en bij elk stap aangegeven welke barrières opgeworpen kunnen worden om kwaadwillenden de pas af te snijden. ‘Veel van die barrières zijn al bekend en/of voor de hand liggend, maar we hebben ze nu integraal in een model opgenomen’, aldus Beckers. Het barrièremodel maakt inzichtelijk welke partijen drempels kunnen opwerpen om het risico op het weglekken van zorggelden te verminderen. Het model is ontwikkeld door het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV), maar gevuld door de NZa in samenwerking met gemeenten, accountants, zorgkantoren, notarissen en banken.

 

Bewustwording risico’s

Er zijn soms goede redenen voor complexe juridische structuren, maar ze brengen ook risico’s met zich mee, aldus Beckers. Ingewikkelde structuren vergroten de kans op fouten en stellen ‘kwaadwillende en/of financieel gedreven zorgaanbieders in staat zorggeld te laten weglekken’, zo schrijft de NZa in haar donderdag verschenen rapport ‘Fenomeenonderzoek complexe juridische structuren’. Toezichthouders, waaronder gemeenten maar ook accountants, bankiers en notarissen moeten hier alert op zijn. Zorgaanbieders kunnen goede redenen hebben om bedrijven te splitsen, een deel van de het bedrijf in een stichting onder te brengen of een bepaald aandeelhoudersmodel te kiezen. Het gebeurt echter ook dat door die complexe juridische structuren het zicht op de juiste besteding van zorggelden wordt onttrokken, en daarmee het risico wordt vergroot dat zorggeld niet aan de zorg wordt besteed. ‘Bewustwording van die risico’s is van groot belang’, aldus Beckers. ‘Toezichthouders hoeven die complexe juridische structuren niet te verbieden, maar kunnen wel drempels opwerpen om het weglekken van zorggeld te voorkomen.’

 

Uit beeld

De Almelose wethouder Eugène van Mierlo (Zorg en Wmo, CDA), die zich al tijden inzet voor de bestrijding van zorgfraude en daarin als koploper kan worden beschouwd, herkent de complexe juridische structuren waarvan de NZa er een aantal in haar rapport heeft uitgeplozen en de risico’s ervan heeft benoemd. ‘Door die ingewikkelde juridische structuren blijven transacties voor ons als toezichthouder uit beeld’, aldus Van Mierlo. De aanbevelingen van de NZa aan gemeenten vindt hij ‘passend voor gemeenten en samenwerkingsverbanden.’ Een aantal daarvan wordt in de gemeente en subregio Almelo al ingezet.

 

Slot op de deur

Zoals het aanscherpen van de gemeentelijke contractering. ‘Hierdoor kun je scherper sturen op aanbieders. Je zet een slot op de deur. Je kunt hiermee kaf van het koren scheiden’, aldus Van Mierlo. Een andere aanbeveling van de NZa is het stellen van integriteitseisen aan bestuurders. Gemeenten kunnen een screeningsprofiel en/of selectiecriteria voor bestuurders en intern-toezichthouders opleggen. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) of de wet Bibob worden ingezet.

 

Wet Bibob

Deze aanbevelingen zijn koren op de molen van Van Mierlo. ‘Bij ons ondertekenen aanbieders een integriteitsbepaling, waarin onder meer staat dat er de afgelopen vijf jaar geen verdenkingen van of relaties tot strafbare feiten zijn geweest. Als blijkt dat er toch sprake is van strafbare feiten, is dat voor ons een grondslag om het contract te ontbinden.’ Daarnaast is Almelo net begonnen met een pilot waarbij de wet Bibob wordt ingezet bij aanvragen om subsidie in het kader van beschermd wonen. ‘We hopen dat de inzet ervan al preventief werkt.’ Als de pilot vruchten afwerpt, is het de intentie de wet Bibob breder in de Wmo en in de jeugdzorg in te zetten.

 

Struikelblok

De aanbeveling om domein overstijgend samen te werken, spreekt Van Mierlo aan. ‘Wat kunnen notarissen en accountants doen als hij of zij zaken niet vertrouwt.’ De NZa pleit ook voor meer samenwerking tussen gemeenten en refereert daarbij aan de regio Twente, waarin veertien gemeenten, waaronder Almelo, samen ten strijde trekken tegen zorgfraude. Probleem is en blijft de uitwisseling van gegevens, erkennen zowel Van Mierlo als Beckers. ‘Dat is een struikelblok, maar we willen ons daar niet onnodig door laten beperken’, aldus Beckers. ‘We willen juist kijken naar wat wel kan en informatie die wel gedeeld kan worden ook daadwerkelijk met alle partijen delen.’

 

Betaalbaarheid zorg

De omvang van zorgfraude is niet bekend. ‘Daar wordt veel onderzoek naar gedaan, maar het lukt niet om het goed in kaart te brengen’, aldus Beckers. Het zou gaan om ergens tussen de een en tien procent van het zorgbudget, ‘maar we hebben geen scherp beeld.’ Momenteel gaat er een kleine 100 miljard euro om in de zorg. In 2040 wordt naar verwachting 180 miljard euro aan de zorg besteed. ‘Met het oog op de betaalbaarheid en toegankelijkheid van onze gezondheidszorg is het daarom van belang dat de beschikbare zorggelden goed worden besteed.’