Nieuwe financiële prikkels must bij innovatie 3D

Vanaf nu moet keihard worden gewerkt aan de transformatie van het sociaal domein. Gemeenten hebben daarin een sleutelpositie. Koester burgerinitiatieven, stuur op ‘ruimte’ geven en ontwikkel nieuwe financiële prikkels is het devies van de Raad voor Maatschappelijke Ondersteuning (RMO).

Maatschappelijke doelstellingen

‘Gemeenten moeten niet Awbz’tje blijven spelen’, stelt José Manshanden. Het raadslid van de RMO en themadirecteur sociaal/directieraadslid van de gemeente Utrecht vindt dat gemeenten naar een andere financieringssystematiek toe moeten. Het zorgaanbod moet niet een-op-een worden overgenomen en op basis van uurtje factuurtje worden afgerekend met de zorgaanbieder. ‘Dat betekent namelijk dat hoe meer productie wordt ‘geleverd’, hoe groter het budget voor de instellingen is.’ Bij de inkoop moet kortom niet het voortbestaan van een organisatie centraal staan, maar het bereiken van maatschappelijke doelstellingen.

Leren innoveren

Dat stelt Manshanden in een interview in Binnenlands Bestuur over het RMO-advies Leren innoveren in het sociaal domein. Met dat advies wil de RMO, vooral gemeenten, een duwtje in de goede richting geven. Naast een andere wijze van financieren, moeten gemeenten een andere rol gaan aannemen richting burgers en richting maatschappelijke organisaties, betoogt Manshanden.

Loslaten

‘Gemeenten zijn gewend subsidies te geven en goede initiatieven naar zich toe te trekken. Aan die reflex moet een einde komen. De mindset moet een andere worden. Gemeenten moeten burgerinitiatieven toejuichen, kijken of en hoe die kunnen worden gefaciliteerd, maar ze niet direct financieren. En ze moeten vooral loslaten. Grijp niet meteen in, omarm goede ideeën en koester ze.’

Facilitering

Sla goede en succesvolle initiatieven ook niet meteen dood door een heleboel praktische eisen te stellen, vindt Manshanden. ‘In Den Haag had een man een inloop voor ouderen in het buurthuis van de grond getild. Toen het buurthuis dichtging, heeft hij de inloop naar zijn eigen huis verplaatst. Vijf dagen per week kunnen ouderen daar terecht. De gemeente moet dan natuurlijk geen eisen gaan  stellen aan hygiëne, kapstokhoogte of wat dan ook. Toen iemand vroeg hoe ze de man konden ondersteunen, gaf hij aan dat een vaatwasser wel handig zou zijn. Vooral voor zijn vrouw, want er waren dagelijks wel erg veel koffiekopjes af te wassen. Die is er gekomen. Facilitering zit soms in kleine dingen.’

Op ruimte sturen

Een andere transformatie-opgave van gemeenten ligt in de systeemwereld: de aanbieders van zorg en ondersteuning. Ook hier speelt de lokale overheid een sleutelrol, bijvoorbeeld met het zoeken naar andere financiële prikkels. ‘Sturen op ruimte geven’, noemt de RMO dat. Het voorop zetten van maatschappelijke doelen is daarbij vooral van belang. ‘Gemeenten bepalen het inhoudelijke resultaat, maar schrijven niet voor hoe dit moet worden bereikt’, licht Manshanden toe.

Nieuwe sturingsmechanismen

Hoewel de RMO geen pasklaar antwoord heeft op hoe een nieuwe manier van financieren eruit moet komen te zien, is populatiegeboden bekostiging een denkbare constructie. Zorgaanbieders krijgen per inwoner een bedrag, of ze nu wel of niet gebruikmaken van zorg. Manshanden: ‘Dat stimuleert preventiegericht en doelmatig werken, want hoe redzamer de burger, hoe minder aanspraak zal worden gemaakt op maatschappelijke ondersteuning.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr 4