Platteland ‘kraamkamer’ voor invoering Omgevingswet

Met de vele leefbaarheidsinitiatieven die in dorpen spontaan van onderop tot stand komen, is het platteland een ideale kraamkamer voor de invoering van de Omgevingswet in 2021. Dat is een van de conclusies van Wageningen University in een onderzoek naar de leefbaarheid op het platteland.  

Steeds krachtiger

De onderzoekers stellen in het rapport Leefbaarheidsinitiatieven op het platteland, analyse van eigenheid en eigenaarschap tevreden vast dat initiatieven van burgers steeds krachtiger worden. De mate van succes wordt vooral bepaald door de verdeeldheid van een dorp: hoe minder verdeeld de gemeenschap, hoe meer er van de grond komt. Verdeeldheid kan volgens de onderzoekers ontstaan door druk van buiten (bijvoorbeeld de plaatsing van windmolens), door problemen tussen generaties, door bezuinigingen op het verenigingsleven en door een toestroom van arbeidsmigranten of mensen uit de stad.

Opschaling negatieve factor
Ook de opschaling in gemeenteland kan burgerinitiatief in de weg zitten. Daardoor neemt de afstand tussen gemeenteambtenaar en burger letterlijk toe en verflauwt gemakkelijk het contact. Speciale ‘verbindingsambtenaren’ kunnen hierbij een bemiddelende rol spelen en het contact met de dorpen onderhouden. Maar stel er ook weer niet te veel van aan. ‘In Goeree-Overflakkee zijn dat er niet minder dan vijf’, stellen de onderzoekers vast. ‘Maar dat moet de andere ambtenaren niet op het idee brengen dat ze daarom binnen het gemeentehuis kunnen blijven.’

Voorbeeld voor steden
In het rapport wordt de werkwijze van dorpsbewoners een mogelijk voorbeeld genoemd voor andersoortige gemeenten. ‘De manier waarop enquêtes worden rondgestuurd, discussieavonden worden georganiseerd en ook mediators en specialisten worden ingevlogen, kan een voorbeeld zijn voor bewoners van wijken en steden.’ Vooral met het oog op de naderende Omgevingswet zouden dorpsgemeenschappen als ‘kraamkamer’ voor de nieuwe werkwijze kunnen dienen.

Serieuze obstakels
Toch zien de onderzoekers ook bij initiatieven van dorpsgemeenschappen nog serieuze obstakels.
Om de diverse dorpen meer van elkaar te laten leren, zou er een landelijke kennisbank ingericht moeten worden om onderlinge ervaringen uit te wisselen. Ook moet veel bestaande regelgeving op de schop. Nu is die vaak nog wantrouwend van karakter (om burgers te beschermen), terwijl die om lokale initiatieven makkelijker mogelijk te maken eerder uitnodigend en faciliterend van karakter moet zijn.

Wethouder onder vuur
Ook stellen de onderzoekers vast dat veel bewoners van krimpregio’s hun gemeente aansprakelijk stellen voor zaken waar die nauwelijks of geen invloed op heeft. Dit betreft bijvoorbeeld het openhouden van ziekenhuizen of het voortbestaan van een regionale busverbinding. De daarvoor wel verantwoordelijke bedrijven of stichtingen hoeven zich in het openbaar nauwelijks te verantwoorden, waar de wethouder de volle laag krijgt. Ook instituties als banken en verzekeringsmaatschappijen moeten zich dus meer aan het lokale proces committeren. Zo kan worden voorkomen dat bewoners ineen negatieve stand schieten.