Noodplan gaslevering in stelling gebracht

Door energie te besparen en meer duurzame energie te produceren wil Nederland ‘zo snel mogelijk minder afhankelijk zijn van Rusland’, schrijft minister Rob Jetten (D66) voor Klimaat en Energie aan de Tweede Kamer in antwoord op vragen over leveringszekerheid en afhankelijkheid van Russisch gas. In de tussentijd brengt de regering het Bescherm- en Herstelplan Gas (BH-G), met daarin maatregelen die de overheid treft als er sprake is van een gascrisis, in stelling.

Noodsituaties

Deze winter denkt de regering het BH-G niet meer in te zetten, maar ze gaat wel zorgen voor ‘een specifieke wettelijke grondslag voor het treffen van de maatregelen die ter bestrijding van noodsituaties zijn opgenomen in het BH-G.’ Inmiddels is aan de bedrijven met de 60 grootste gasaansluitingen gevraagd hoe snel zij hun gasverbruik kunnen ‘terugschakelen’. Dat blijkt ‘enkele uren tot enkele dagen’ te kosten. De maatschappelijke en economische gevolgen daarvan zijn ‘bij veel installaties zeer stevig’, constateert de minister. Een verplichte afschakeling is volgens Jetten mogelijk door staatsnoodrecht, meer specifiek: de Distributiewet.

Krap gevuld

De Europese gasopslagen waren bij de start van deze winter met 77 procent ‘krap gevuld’, maar door hoge prijzen, extra import van LNG (vloeibaar aardgas), vraagreductie en een milde winter is de vulgraad met 27 procent voldoende om de winter uit te zingen, laat de minister de Kamer weten.

Vertienvoudigd

Inkoop van gas gebeurt door marktpartijen (de gasmarkt is sinds 2004 volledig geliberaliseerd). De krapte op de gasmarkt heeft er volgens de minister voor gezorgd ‘dat de Europese gasopslagen voor deze winter op een historisch laag niveau gevuld waren.’ De Russische inval heeft de gasprijzen verder laten stijgen. ‘Door de hoge gasprijzen is de financiële waarde van de Nederlands gasmarkt vertienvoudigd.’

Geld verliezen

Om komende winter gas te hebben moeten de gasopslagen worden gevuld. Omdat de gasprijs ‘extreem hoog’ is, zijn marktpartijen volgens Jetten ‘uiterst terughoudend’ in het vullen van de opslagen. Ze lopen namelijk risico om hiermee veel geld te verliezen. Dit speelt in een groot deel van Europa. Daarom heeft de Europese Commissie op 8 maart jl. aangekondigd vulling van gasopslagen te verplichten. In een aantal EU-lidstaten, waaronder Frankrijk en België, bestaat deze verplichting al. Gaswinning uit het Groningenveld is pas mogelijk als, zo schrijft de minister, ‘daadwerkelijk een gastekort ontstaat en daarbij alle andere mogelijkheden om dit te ondervangen zijn benut.’

Campagne

Een snelle verlaging van het aardgasverbruik denkt Jetten te kunnen bereiken met het beter inregelen van installaties en versneld isolerende maatregelen nemen. De rijksoverheid start hiervoor een campagne waarin ze zal verwijzen naar ‘websites en loketten waar extra hulp en of financiering kan worden aangevraagd.’ Samen met de VNG en woningcorporaties gaat de regering ‘een praktische aanpak uitwerken waarmee we mensen thuis beter kunnen ontzorgen bij het snel beter isoleren van hun woning.’

Kleine velden

In de brief noemt de minister verder een reeks maatregelen, waarvan nog niet duidelijk is wat ze kunnen opleveren. Daaronder ‘een significante opschaling van de groen gas productie’, waarover hij de Kamer in het tweede kwartaal belooft te informeren. Als manieren om de gasconsumptie te drukken noemt hij verder ‘extra waterstof’, ‘elektrificatie’, ‘opschaling van duurzame warmtebronnen als geothermie, aquathermie en restwarmte’, het verstoken van ‘houtige biogrondstoffen’ en onderzoek naar mogelijke extra gasproductie uit kleine velden op de Noordzee.

150 miljard kuub

In 2021 heeft Nederland 40 miljard kuub aardgas verbruikt, ongeveer 45 procent van het primaire energieverbruik in Nederland. Nederland produceerde zelf 20 miljard kuub en importeerde 54 miljard kuub. Een deel van het gas is geëxporteerd. De Europese gasmarkt is 500 miljard kuub groot, waarvan 90 procent wordt geïmporteerd. Het aandeel Russisch gas op het totaal verbruik was de laatste jaren 40 procent, maar is in 2021 gedaald tot 25-30 procent (150 miljard kuub).

LNG

Om de Ruslandafhankelijkheid te verkleinen wil de Nederlandse regering, in Europees verband, het aandeel LNG vergroten. Ze waarschuwt dat dit hoe dan ook niet voldoende zal zijn om voor de EU de 150 miljard kuub Russisch aardgasimport te vervangen. Extra LNG-import levert 30-50 miljard kuub op.

Steenkolenimport

Niet alleen voor gas is Europa afhankelijk van Rusland. Het Russisch aandeel in de Europese import van olie is 27 procent, bij steenkolenimport is het aandeel 46 procent.