‘Mismatches horen bij ontwikkeling van Binckhorst’

Wordt de Binckhorst een ‘spookwijk’? De herontwikkeling van het Haagse bedrijventerrein, pilot onder de Omgevingswet, ligt vanwege een gebrek aan voorzieningen onder vuur. ‘Geen reden voor blinde paniek’, zegt Haags wethouder Boudewijn Revis (stadsontwikkeling, VVD)

Geen school, geen fietspaden, geen sporthal, zelfs aanvankelijk geen glasbak. Tal van voorzieningen ontbreken nog in de Binckhorst, een bedrijventerrein dat tegen het Haagse centrum aan ligt en momenteel (deels) wordt omgevormd tot woonwijk. Critici zien de oorzaak in de uitnodigingsplanologie van de Omgevingswet. Door een gebrek aan gemeentelijke regie bij het project zouden ontwikkelaars vrij spel krijgen. 

Kritiek
Voornaamste steen des aanstoots zijn de vijfduizend te bouwen woningen, waarvoor projectontwikkelaars afgelopen voorjaar konden intekenen. Binnen een paar minuten waren ze weg, volgens het principe wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Zonder dat de vier ontwikkelaars extra voorzieningen voor de wijk voor hun rekening namen. Verantwoordelijk wethouder Boudewijn Revis reageert op de kritiek die ook al leidde tot Kamervragen. Woensdag debatteert de Haagse gemeenteraad over het dossier.

Hadden de ontwikkelaars niet aanvullende eisen moeten worden gesteld om zo voorzieningen af te dwingen?
‘Nee. Het is allemaal precies verlopen volgens het indertijd voor de Binckhorst opgestelde omgevingsplan. We begonnen met dat plan in crisistijd, ook de woningnood was anders dan nu. We konden niet voorzien dat toen de reserveringsmogelijkheden opengingen, dat die na zeven minuten vol zouden zitten. Tussen twaalf uur s’ nacht en zeven minuten over twaalf waren alle reserveringen gevuld. En er is in Den Haag ook heel veel behoefte aan woonruimte. Die vijfduizend woningen beslaan echter bij lange na niet het hele gebied en het zijn allemaal kansrijke, goeie plannen. Ze horen in de mix.’

De eerste Binckhorstbewoners klagen over gebrek aan scholen en fietspaden.
‘De ontwikkeling van de wijk gaat de komende tien jaar plaatsvinden. Dat gaat stapsgewijs. En dat zullen altijd wat schokkerige bewegingen zijn: soms iets meer woningen, soms iets meer infrastructuur. De gemeente heeft een belangrijke verantwoordelijkheid om de ontwikkeling te monitoren en op tijd te zien of er op een van de gebieden een tandje bij moet. Op dit moment is er geen reden voor blinde paniek.’

Hoe kun je er als gemeente zeker van zijn dat die noodzakelijke voorzieningen er alsnog zullen komen?
‘Het hoogste haalbare is als ontwikkelaars zelf zeggen: we gaan een voorziening als een school inbouwen in onze ontwikkeling. Dan ontstaat er programmatisch overleg. Wat voor ruimte is ervoor beschikbaar? Zijn er Haagse scholen die daar op in willen springen? We willen dat als gemeente niet op de tekentafel uitmaken, maar stimuleren de dialoog. Dat lijkt nu te gaan gebeuren. Maar ik weet nog niet wat er precies uitkomt.’

En als dat niet lukt?
‘Dan moet je slim omgaan met je eigen grondposities. Daar kun je sturen. En die heb je nodig om in ultieme gevallen te zeggen: nu verzekeren we ons alsnog van een bepaalde voorziening. Op een aantal plekken op de Binckhorst loopt de komende jaren de erfpacht af. Daar kun je actief sturen op bestemming, zodat er een evenwicht ontstaat tussen de grond in particuliere handen, waar de uitnodigingsplanologie geldt, en de gemeentegrond. Je moet een hefboom hebben waar je als gemeente op kunt drukken. Op dit moment is er voldoende grond waar de gemeente controle over heeft, om in de ultieme laatste fase te kunnen ingrijpen. Komt er geen sporthal, dan gaan wij daarvoor onze eigen grond inzetten.’

Dat kan nog jaren duren. Wat is uw boodschap aan de bewoners?
‘Laten we niet doen alsof dit een nieuw probleem is. Onder gemeentelijke regie zijn in het verleden ook heel grote mismatches gecreëerd: Vinexwijken waar jaren later de bus kwam. We zijn op dit moment keihard bezig met de bereikbaarheid van de Binckhorst. Uitvalsweg de Rotterdamsebaan gaat dit jaar open en we werken aan excellente railverbinding. Een aantal andere voorzieningen zal volgen op het aantal inwoners. De huisartsenpraktijken en de supermarkt gaan er straks echt wel komen. Die moeten eerst een commercieel interessante businesscase hebben. De belangrijkste vraag aan de voorkant is dat je voldoende ruimte overhoudt om publieke voorzieningen later te kunnen realiseren.’

Bent u niet bang dat de gemeente de grip op de ontwikkeling verliest?
‘Het mooie van de Omgevingswet is dat je op het stadhuis leert loslaten. Vroeger bedachten we alle plannen vanaf de tekentafel in het IJspaleis en dat leverde veel weerstand van ondernemers, bewoners en ontwikkelaars op. Nu hoor je al diegenen die eerst kritiek hadden op de bemoeizucht van de overheid ineens zeggen: gemeente, grijp de regie. Dat vind ik geen consistent verhaal. Soms zullen er mismatches zijn. Dat kan. Mensen die er nu komen wonen zijn pioniers. Je weet dat je de komende jaren in een gebied in ontwikkeling zit. Dan heb je soms overlast van bouwactiviteiten en je mist sommige voorzieningen die nog gerealiseerd moeten worden. Dat is het avontuur.’

De Binckhorst is een pilot voor de Omgevingswet. Wat is tot nu toe de belangrijkste les?
‘De Omgevingswet is bedacht in de crisistijd. Toen leken ontwikkelingen heel langzaam te gaan. Het plan voor de Binckhorst zou vorm krijgen in twintig jaar tijd. Inmiddels hebben ontwikkelaars volop financieringsmogelijkheden en kunnen ze meteen instappen. We kunnen als gemeente niet rustig nog eens een keer gaan monitoren en bijsturen – we moeten snel handelen om het tempo van de markt bij te kunnen houden. Dat is een belangrijke les die we op dit moment leren.’

Hoe uit zich dat?
‘Het team Binckhorst werkt hier in het gemeentehuis onder hoogspanning. Er moeten voor de reserveringen vergunningen worden afgegeven, die moeten allemaal in gigantisch hoog tempo worden beoordeeld. Daar zijn ooit vaste termijnen voor afgesproken, zonder erop te rekenen dat ze allemaal parallel zouden lopen. Dat is een gigantische klus. Tegelijk moet je het overzicht behouden en de voorzieningen in de wijk, het water en het groen monitoren. Een deel van de opbrengst van de verkoop van Eneco willen we gaan investeren in de Binckhorst. De komende tijd zullen daar keuzes voor worden gemaakt. We zullen investeren in de openbare ruimte en proberen met steun van het rijk de Asfaltcentrale uit te plaatsen. Zodat je meer milieuruimte kunt creëren en het aantal woningen kunt laten groeien.’

Hoe kijkt u naar de kritiek op de herontwikkeling van de Binckhorst?
‘In de tijd dat de Omgevingswet werd gemaakt, was er een grote behoefte om op een participatieve manier de ruimtelijke ordening vorm te geven. Je ziet nu weer een tegenbeweging opkomen. Dat mensen een enorm vertrouwen in de overheid uitstralen en denken dat als het gemeentebuis het bedenkt, het beter wordt. Dat is een pendule die altijd op en neer zal blijven gaan.’