'Duurzaamheid moet in de genen'

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat publiceert vandaag het jaarlijkse duurzaamheidsverslag. Het ministerie is ver in het terugdringen van de eigen CO2-uitstoot. Volgens projectleider en adviseur duurzaamheid Bart Veuger zijn de lessen van vijf jaar duurzaamheidsbeleid ook toepasbaar door andere overheden.

Vergroenen 

Het duurzaamheidsverslag laat zien hoe ver IenW  staat met het verduurzamen van de eigen organisatie, zoals het terugdringen van energiegebruik van de gebouwen en het gebruik van led-verlichting, tot het vergroenen van het wagenpark, het stimuleren van fietsgebruik en het terugdringen van het aantal vliegkilometers door ambtenaren. Veel van de co2-besparingen zitten vooral in een ander gebruik van energie. Veuger: ‘Als je naar de jaarlijkse grafiek kijkt, dan zie je dat de CO2-uitstoot in eerste instantie fors omlaag ging, en de laatste jaren veel langzamer daalt. Dat komt vooral doordat we in 2013 begonnen zijn met het gebruik van groene stroom. Maar er is nog niet genoeg groene stroom in Nederland voor de hele organisatie, inclusief Rijkswaterstaat. Als we nu alleen Nederlandse groene stroom zouden inkopen, dan zou dat marktverstorend werken. Maar in 2023, als ons eigen  windpark op de Tweede Maasvlakte klaar is, kunnen we 100% groene stroom gebruiken.’

Rijkswaterstaat

Het gebruik en de potentiele besparingen van de ambtelijke organisatie op het ministerie zijn niet te vergelijken met die van een uitvoeringsorganisatie als Rijkswaterstaat. ‘Want dan heb je het ook over de eigen schepen, pompen en gemalen van waterwegen, verlichting en installaties in tunnels en snelwegen. Om een voorbeeld te geven: de prestaties in het verbruik van diesel in 2018 vielen behoorlijk tegen. Dat kwam door de plotselinge droogte en het waterpeil in het Twentekanaal. Om het water op niveau te houden hadden we drie noodpompen nodig die samen per week een tankerlading diesel nodig hadden. Toen we in 2019 weer met droogte te maken kregen, konden we de pompen van groene elektriciteit voorzien na aanpassing van de aansluiting.’

Winst

We behalen nog veel meer winst door ook onze rol als opdrachtgever te gebruiken om onze ketens te verduurzamen. ‘We staan nu op de vierde trede van de CO2-Prestatieladder,’ zegt Veuger, ‘Maar de bedoeling is eind dit jaar een stap verder, naar de vijfde en hoogste trede te gaan. Hiervoor verschuift de aandacht naar besparen in de keten en kijken we welke ketens de grootste emissies hebben en waar we meeste invloed hebben in de grond-, weg en waterbouw. Dat betekent dat we ook op een gestructureerde manier samen met onze partners naar innovatieve en meer duurzame oplossingen gaan, bijvoorbeeld waar het gaat om wegverhardingen en vaargeulonderhoud. Al met al zetten we goede stappen met de verduurzaming van de uitvoering zoals met de energieneutrale snelweg A6.’

Ervaringen

Volgens Veuger zijn de ervaringen van I&W, als organisatie met een grote uitvoeringstaak, ook te gebruiken bij decentrale overheden als gemeenten. ‘Allereerst moet je vooral je registratie op orde hebben. Het is belangrijk dat je weet waar je staat en wat je doel is. Maar het gaat er ook om dat je duidelijk hebt wàt je wilt meten. Die vraag moet je niet alleen je eigen organisatie stellen, maar ook de mensen waarmee je samenwerkt, of in het geval van een gemeente: je burgers. Welke thema’s vinden zij nou echt belangrijk?’

Kennis

Die samenwerking is ook in het hele proces belangrijk, vindt Veuger: ‘Je kunt niet in je eentje verduurzamen. Je hebt de kennis van partners, opdrachtnemers en leveranciers hard nodig. Een goed voorbeeld is het streven om, naast CO2-neutraal, ook circulair te worden. Maar hoe doe je dat? Hoe maak je een viaduct herbruikbaar? Door gebruik te maken van kenniscentra en de innovaties van partners. Zo kan je een probleem ‘in de markt zetten’ door veel functioneler aan te besteden.’

Vasthouden

Maar ook binnen de eigen organisatie moeten Veuger en zijn collega’s de aandacht voor duurzaamheid vasthouden: het doel is om in 2030 CO2-neutraal te zijn. ‘Ik moet wel zeggen dat het, sinds het Klimaatakkoord, minder moeilijk is geworden om dit onderwerp op de agenda te houden dan voorheen. Het onderwerp is overal, en dat maakt dat het draagvlak erg groot is. Het helpt natuurlijk ook dat het een belangrijk thema is voor de bewindspersonen. We staan in feite nog maar aan het begin, dus we moeten nu doorpakken. Dan is het belangrijk dat duurzaamheid in onze genen gaat zitten. Dat het zo gewoon wordt, dat we er niet eens meer over nadenken.’