‘Niet lullen, Jan, gewoon meedoen’

Hoe verduurzaam je zeven bedrijventerreinen samen met vier gemeenten en meer dan honderd aangesloten ondernemers? GreenBiz IJmond ondersteunt initiatieven van onderop. 'Ze weten echt de koplopers te trekken.'

In de schaduw van een rijtje knotwilgen liggen een paar schapen tussen de A9 en bedrijventerrein De Trompet in Heemskerk. Ze ontwijken de zon die even verderop juist nauwkeurig wordt opgevangen. Op de gevels van een hele rij bedrijfspanden rust een constructie met drie lagen zonnepanelen boven op elkaar. twintig jaar geleden maakte dit zonnebouwwerk samen met een warmte-koude opslag het nieuwe bedrijventerrein De Trompet tot het duurzaamste van Europa. Nog altijd wordt er vooruitstrevend vergroend. Maar inmiddels niet meer vanuit een projectontwikkelaar. Dat gebeurt nu op initiatief van ondernemers via GreenBiz IJmond.

GreenBiz IJmond hangt als apart orgaan onder Omgevingsdienst IJmond (ODIJmond). ‘We kregen een aantal ondernemers aan de deur met duurzame ambities’, zegt Bert Pannekeet, directeur van ODIJmond. Hij was destijds bezig met de energiebesparingsplicht voor bedrijven, die bedrijven verplicht maatregelen te nemen als ze de investeringen daarvoor binnen vijf jaar kunnen terugverdienen. ‘Die wet bestaat al sinds 1993, maar er is nationaal nog heel weinig mee gedaan’, zegt Pannekeet hoofdschuddend.

‘Toen wij in de IJmond hier in 2011 wel op gingen controleren, zeiden een paar ondernemers uit Beverwijk dat ze graag een stap vérder wilden zetten. Dat vond ik fantastisch. Je ziet vaak gebeuren dat zo’n initiatief doodbloedt, dus ik wilde hen graag ondersteunen.’ GreenBiz IJmond werd opgezet door handhavingsuren creatief om te buigen naar uren voor het stimuleren van bedrijven om te verduurzamen. Een voorwaarde om je aan te sluiten bij GreenBiz is dat je aan de milieuregels voldoet. Dat zat wel goed bij de eerste vier ondernemers: een dakdekker, een schoonmaakbedrijf, een transporteur en een automatiseringsbedrijf. Maar ook hun buren sloten zich al snel aan.

Gratis energiescans

Er was dan ook wat te halen bij GreenBiz. In eerste instantie sloten honderd ondernemers samen met GreenBiz een Greendeal. Zij hoefden dan niet binnen de wettelijke zes weken aan hun energiebesparingsplicht te voldoen, maar kregen ruimte om dat zelf in te vullen én te kijken naar wat er meer kon. GreenBiz IJmond bood − en biedt nog altijd − gratis energiescans aan om bedrijven inzicht te geven in waar ze goed energie kunnen besparen. Die energiescans (en sinds kort ook een monitor op afstand) leveren trouwens veel meer op dan Pannekeet had gedacht. Zo was er een bioscoopeigenaar die nog sceptisch begon aan een energiescan, maar nu 10.000 euro per jaar bespaart met goedkopere lampen die niet meer ‘s nachts aanstaan. En met een nieuwe instelling van de verwarming die nu niet meer elke dag om zes uur ‘s ochtends automatisch aanspringt. ‘Dat blijkt dus niet vanzelfsprekend te zijn.’ Met de huidige energietarieven worden dat soort besparingen steeds belangrijker.

Sinds 2021 bestaat GreenBiz Energy, waarmee deelnemende bedrijven de energieprijzen zelf kunnen beïnvloeden. Met zonnepanelen op de daken wekken ze energie op en kunnen ze overtollige stroom leveren aan andere bedrijven op het terrein. Inmiddels zijn er ondernemers uit Velsen, Beverwijk, Heemskerk en Uitgeest aangesloten. Een andere belangrijke functie van GreenBiz is het gezamenlijk aanvragen van subsidies. ‘We hebben onlangs nog een miljoen euro opgehaald van een Interreg-subsdie’, zegt Bert Pannekeet. ‘Als je dat doet met het bedrijfsleven en de gemeenten samen sta je een stuk sterker.’ Voor het aanvragen van zo’n Europese subsidie hoeft hij niet eerst langs de gemeente. ‘Die verantwoordelijkheid leggen ze hier neer, als ik maar netjes binnen de lijntjes blijf.’ Een andere recente opsteker was de HIRB-subsidie vanuit de provincie, waarmee in totaal voor 6 miljoen euro aan fysieke maatregelen genomen kunnen worden. Pannekeet: ‘Zo krijg je ook vertrouwen vanuit de ondernemers, omdat je wat te bieden hebt.’

Tof

Want het moet natuurlijk niet alleen bij plannen blijven. ‘Ik dacht eerst dat GreenBiz weer zo’n club was met mooie tools en discussies waar dan niets uitkomt’, zegt Raymond Groenewegen. Met zijn bedrijf KUUK maakt hij openbare plekken en bedrijventerreinen al jaren groener en socialer. Daarbij houdt hij zich graag ver van de politiek correcte communicatie die hij kent van de overheid. Toen hij van buurbedrijven hoorde dat GreenBiz echt innovatief en ondernemend was, ging hij eens langs. ‘Dat vond ik zo tof! Ik dacht: hier gebeurt wat.’ Groenewegen sloot zich meteen aan en regelt nu van alles samen met GreenBiz. ‘Het zijn heel pragmatische mensen en ze trekken echt koplopers aan.’

Groenewegen wil het bedrijventerrein waar hij zit in Velsen-Noord een parkvibe geven. Daar is nu nog weinig sprake van. ‘Het is hier heel grijs, met veel wateroverlast, hitte, diefstal en af en toe een straatrace. De infrastructuur is zo ingericht dat het een soort racebaan is. Ik heb bij een aantal bedrijven aangebeld en daar speelt hetzelfde. Dames voelen zich onveilig als ze hier ‘s avonds in het donker wegfietsen.’

Volgens Groenewegen kan dat anders met meer groen en meer stimulatie voor sport. Hij denkt ook aan een overdekt zonnepark om auto’s en fietsen op te laden. Met goede plannen wil hij de gemeente ‘uitdagen’ om desnoods met geld de aanleg en het onderhoud aan de gebruikers zelf over te laten. Iemand van GreenBiz zoekt nu uit hoe dat werkt. ‘Dat zou ik ook wel kunnen doen, maar daar heb ik de tijd en het geduld niet voor’, zegt Groenewegen. ‘GreenBiz neemt die kennis weer mee naar andere plekken. Zij hebben ook een testcase nodig.’

Overheid en ondernemers hebben elkaar nodig, denkt Groenewegen. Hij ziet het gebeuren bij GreenBiz. Zo legt hij zijn plannen soms voor aan GreenBiz om te horen of ze kans van slagen hebben. Andersom vraagt de organisatie hem wel eens om andere ondernemers te betrekken. ‘Bel even die en die op om hun dak beschikbaar te stellen, daar krijgen ze een vergoeding voor.’

Ondernemerstaal

Pannekeet van de Omgevingsdienst IJmond herkent die taakverdeling. Lachend: ‘Ondernemers spreken een andere taal. Die bellen elkaar op en zeggen: “Ja Jan, niet lullen, hoor. Je moet gewoon meedoen.” Als ik dat zou doen, denkt de andere kant van de lijn dat ik gek ben.’ Pannekeet laat ondernemers in eerste gesprekken een kwartiertje uitrazen over de gemeente. ‘Ze zijn vaak wantrouwend, want ze hebben allemaal wel eens meegemaakt dat iets te lang duurde of niet liep zoals zou moeten. Wat dat betreft is het handig dat wij een andere pet op hebben.’ GreenBiz IJmond heeft een eigen logo, website en briefpapier. ‘Om het een beetje uit de sfeer van handhaving en vergunningverlening te houden.’

Ook wethouder Jeroen Verwoort (VVD) is enthousiast over GreenBiz. Hij is vanuit de gemeente Velsen als voormalig wethouder Economische Zaken en inmiddels wethouder Haven, Energie en Duurzaamheid al jaren betrokken bij de club. ‘Er zit veel potentie en ambitie in. Veel energie. Pun intended.’

GreenBiz ziet hij als belangrijk stukje van de puzzel om met provincie, gemeenten en bedrijfsleven samen te werken aan een ‘uniek stukje Nederland’. Verwoort: ‘Er gebeurt hier veel en er gaat nog meer gebeuren.’ De IJmond heeft op het gebied van luchtvervuiling een hoop te doen met de aanwezigheid van Tata Steel, Schiphol, twee snelwegen en een grote haven. Er is een lokaal klimaatakkoord gesloten waarbij ook GreenBiz goed kan helpen om de CO2-uitstoot naar beneden te halen. In de haven bijvoorbeeld. Een aantal grote vrieshuizen hebben daar hun panden al flink verduurzaamd. ‘Zij hebben zo’n groot oppervlak en energieverbruik dat verduurzaming al snel een goede businesscase is’, zegt Verwoort. ‘Maar er zijn ook de kleinere bedrijven die juist samenwerking nodig hebben om tempo te maken. Daarvoor is GreenBiz een instrument bij uitstek.’ Hij ziet dat de energiescans en het samen aanvragen van subsidies flink helpen om verduurzaming te versnellen.

Duwtje

Verwoort zou zo’n samenwerking ook aan andere gemeenten aanraden, mits het initiatief bij de ondernemers blijft. ‘GreenBiz is er echt om hen te ondersteunen en af en toe een duwtje in de rug te geven.’ Het gesprek blijven aangaan is daarbij belangrijk, ook als je al een gezamenlijk doel hebt. ‘Dan versta en begrijp je elkaar toch beter en voorkom je verrassingen en teleurstellingen.’ Maar daarvoor moet je wel geduld hebben. Verwoort: ‘Je moet dit meerdere jaren inzetten om met cases en voortrekkers vanuit de ondernemers genoeg massa te krijgen.’

Op verschillende bedrijventerreinen in IJmond zijn ondernemers ambassadeur geworden van GreenBiz. Op De Trompet is dat onder andere Cyril Swart, met detacheringsbedrijf People’s Business Support. Hij is helaas niet aangesloten op GreenBiz Energy, omdat hij al voordat die club bestond panelen op zijn dak liet leggen. Daarin is hij niet de enige. Swart: ‘Omdat De Trompet werd geopend als duurzaam bedrijventerrein, denk ik dat hier veel mensen zitten met een groen gevoel.’ Maar er kan nog veel meer gebeuren als al die ondernemers nog beter gaan samenwerken om stromen uit te wisselen.

Zo zijn er de panelen die aan de buitenrand van het bedrijventerrein staan opgesteld. Swart vouwt een papier open waarop alle zonnepanelen uit de constructie staan afgebeeld in de kleur van de specifieke bedrijven van wie ze zijn. Eneco overhandigde het eigendom van de panelen al jaren geleden voor het symbolische bedrag van één euro over aan de bedrijven op wier gevel de constructie rust. Swart ziet liever dat alle stroom ervan wordt verdeeld over het hele bedrijventerrein. De panelen kunnen eventueel ook wor den vernieuwd, omdat nieuwe zonnepanelen een stuk efficiënter zijn dan deze oudjes. Maar daar moet hij het nog over hebben.

Vuilniswagens

Swart is secretaris van het bestuur van de Trompet en veel bezig met GreenBiz. Zo ontfermt hij zich ook over het onderwerp afval. Hij kijkt wel eens uit zijn raam en stoort zich dan aan de vele vuilniswagens. ‘Dan zie ik zo elf verschillende afvalophalers het terrein opkomen om steeds één afvalbak te legen. Dat is mij een doorn in het oog. Ze doen allemaal hetzelfde!’ Om daar een betere manier voor te vinden, heeft hij samen met GreenBiz een inventarisatie gemaakt van al het afval op het terrein. TU Delft helpt om de gegevens te analyseren. Deze maand begint alvast een pilotproject waarin bedrijven al hun karton en folie aan één partij meegeven die dat vervolgens als twee schone stromen doorverkoopt.

Ook op kleinere schaal is er op De Trompet qua afval ook al wat in beweging gekomen. Specifiekere stromen afval worden bijvoorbeeld samengevoegd. Een schildersbedrijf dat veel glazen ruiten afvoert, nodigt buurbedrijfjes uit om hun platte glas ook op de stapel leggen. Op dezelfde manier kunnen bedrijven hun accu’s inleveren bij een bedrijf dat daar al een aparte afvalophaler voor heeft ingehuurd. Andere bedrijven zijn een heuse circulaire samenwerking gestart. Een bedrijf met veel gebruikte kartonnen dozen geef deze door aan een buurfirma die er nieuwe pakketjes mee kan versturen. En weer een ander bedrijf gaat bouwen met de pallets van een buurman.